DSCF6737

Osiemnastowieczny klasycyzm 325

Chambers i Wyatt

Na tle pełnych fantazji i błyskotliwości dzieł Adama twórczość jednego z jego głównych rywali, Chambersa, może wydać się poważna, natomiast drugiego, Wyatta - pretensjonalna. Lata młodości i architektoniczne wykształcenie Sir Williama Chambersa (1723-1796) otworzyły przed nim międzynarodowe perspektywy, co wyróżniało go spośród współczesnych w Brytanii. Między 17 a 26 rokiem życia służył w Szwedzkiej Kampanii Wschodnioindyjskiej, odbywając podróże do Indii i Chin. Potem studiował w Ecole des Arts jaques'a-Franęois Blondela w Paryżu (1749-1750) i utrzymywał tam kontakty z Marie-Josephem Peyre'em i Char-les'em de Wailly (s. 339-343), którzy mieli się udać za nim do Rzymu i stać się jego przyjaciółmi na całe żyde. Podczas pobytu we Włoszech (1750-1755) pozostawał on - jak Adam - pod wpływem Piranesiego i Clórisseau. W Rzymie w 1751 r. sporządził projekt mauzoleum Fryderyka, księda Walii, do ogrodów w Kew. Przy pracy nad tą pełną powagi kopułową rot’. , : inspirował się rekonstrukcjami antycznych rzymski. : luzoleów, wykonanymi w latach czterdziestych przs hitektów Akademii Francuskiej w Rzymie, jak Chał. n-Joseph Le Lorrain. Jednakże - pod wpływem Cle Chambers przedstawił ją na jednym

z rysunków jai . • pokazując, jak zamiłowanie do „ma-lowniczośd" ■ > do detronizacji architektury (il. 464).

Chodaż nv:. im nie zostało zrealizowane, Chambers w latach 175 . . dożył dla wdowy po księriu „malownicze" ogrod. ’ v z kilkoma budowlami o charakterze

klasycznym 1 ■. linym, m.in. Świątynią Pokoju, Mostem Palladiański; 1, Ailwmbrą, meczetem, pagodą i ruiną łuku, z których zachował)' się tylko dwie ostatnie. Ta egzotyczna realizacja sztyd.nw / albumu Fischera von Erlach Entwurf einer historischeu -\n hilcklur została udokumentowana przez Chambersa w Plans |...] of the Gardens and Buildings at Kew (Plany [...] ogrodów i budowli w Kew; 1763). Publikacja ta, wraz z jego Plans of Chmese Buildings, Fumiture, Dresses, 1...] Tem-ples, Hauses, Gardens etc. (Plany chińskich budowli, mebli, ubiorów, (...) świątyń, domeno, ogrodów itd.; 1757) i Dissertation on Oriental Gardening (Rozprawa o wschodnim ogrodnictwie; 1772), ustaliła jego sławę jako mistrza ogrodu angielsko-chińskiego (jardin anglo-chinois), powszechnie naśladowanego na konty-nende europejskim, jednakże w Anglii poglądy Chambersa na ogród krajobrazowy zdawały się być coraz bardziej przestarzałym wytworem rokokowej wrażliwość - w przed-wieństwie do twórczości Lancelota Capability Browna (1716-1783), który otoczył wiele z najwspanialszych wiejskich rezydencji w Anglii rozległymi pofalowanymi założeniami parkowymi i - choć trudno dopatrzyć się w nich zainteresowania człowiekiem czy architekturą - to jednak stwarzają nastrój błogiego spokoju.

Dwa najbardziej interesujące wczesne dzida Chambersa znajdują się na peryferiach miast: Casino w Marino House (1758-1776) - Dublina, Duddingston House (1763-1768) -Edynburga. Casino to francuski paoillon, miniaturowy do-mek w klasycyzującym stylu bliskim fantazyjnym sztychom francuskiego architekta Jeana-Laurenta Le Geaya, którego Chambers znał osobiśde. Duddingston House stanowił punkt zwrotny w rozwoju rezydencji wiejskiej, gdyż Chambers zrezygnował tu z piano nobile i umieśdł najważniejsze

443 William Chambers: pagoda w Kew Gardens (1761-1762), Surrey