DSCN1681
30 Deteraiiotan w socjologu
nla o jego słuszności. Jak zauważył Max Weber [1985, s. 72j: „Dla ścisłych nauk przNTodniczsch «prawa» są tym ważniejsze i cenniejsze, im są ogólniejsze; dla poznania zjawisk historycznych w ich konkretnym ujęciu prawa najogólniejsze, jako najbardziej puste treściowo, z reguł) także są najmniej warte".
Krytyka determkiizmu jcdnoczynmko-wego oraz ściśle /. nim związanego pojęcia przyczynowości wiązała się z poszukiwaniem odmiennych sposobów wyjaśniania. Wskazywano, że związek przyczyn o wo--skutkowy nic zawsze musi być związkiem jcdno-jednoznacznym; różnorodne przyczyny mogą prowadzić do takich samych skutków, jak i odwrotnie, jedna przyczyna w odmiennych warunkach może wywołać różne skutki. Zasadnicza uwaga została poświęcona nie tyle badaniu relacji przyczynowo-skutkowych, ile ustaleniu warunków zajścia badanego zjawiska - wyróżnia się m.in. warunki wystarczające, konieczne (niezbędne), sprzyjające [A. Malewski, J. Topolski 1975, s. 111-122). Istotną rolę odegrała wprowadzona przez Gunnara Myrda-la (1976. s. 87-89) koncepcja „przyczynowości okrężnej", w której skutki pośrednio upływają na zmianę warunków początkowych (przyczyn); jest to nawiązanie do wypracowanego w cybernetyce pojęcia sprzężenia zwrotnego,
Determmizm jest pojęciem o zakresie szerszym niż przyczynowość; mogą bowiem istnieć zależności deterministyczne, chociaż akauzalne Orientacja deterministyczna usiłuje znaleźć jakieś czynniki
warunkujące
istniejący stan rzeczywistości, zakłada się przy tym żc proces ten nic odbywa się w -.posob całkowicie dowolny i prApad-kowy. Z reguły wskazuje się. ,z pSS w sposób mmcj lub bard/ny jednoznaczny wyznacza stan teraźniejszy i pr,vs/iy ^ tej podstawie możliwe jest pr/c^w.™ zjawisk )J Karpiński 1985, s^l w'2i
„konieczności dziejowe" czy leź prawa rozwoju społecznego" Jak
wał Karl R. Popper (1984, s. 2 3J. stanowi-sko takie, będące w istocie rzeczy wiarą w znajomość sensu dziejów, służy nicjcd. nokrotnic do usprawiedliwiania totalitar. nych systemów sprawowania władzy.
Prawa nauki również usiłują zawrze w sobie jakieś „konieczności" występuj w tym fragmencie rzeczywistości, którego dotyczą. Konieczności te nie mają jednak charakteru absolutnego. Wiąże się to z pro-babilistyczną interpretacją praw nauk Ustalając zależność między dw iema zmiennymi nic stwierdza się, że w każdym bez wyjątku przypadku zależność ta musi być spełniona, lecz jedynie, iż wzrasta statystyczna częstość takiego zdarzenia, żc jeśli wystąpi jedna z ty ch zmienny ch, to zajdzie także i druga. Tego rodzaju mtcrprctacii praw nauki dopuszcza bardziej woluntary-styczne ujmowanie rzeczywistości społecznej; znajduje się tu miejsce na podmiotowy aktywizm oraz na procesy autodetcrminacji
Różnice między determinizmem a in-dełemńnizmcm. zwłaszcza w ich wersjach umiarkowanych, stają się coraz mniej wyraźne. Najbardziej dobitnym tego przykładem są prawa statystyczne jedni uznają je za przejaw „detenninizmu ogólnego", inni za wyraz indeterminizmu [W. Kraiewski 1977, s. 28- 29).
pewne założenie, które poznający podmiot przyjmuje co do rzeczywistości Zakłada się. żc występują w niej pewne prawidłowości i regularności, które nauka powinna starać się odkryć. Jednocześnie przyjęcie tego założenia przesądza, do pewnego stop-n,a, możliwe do uzyskania rezultaty po-znawcze W badaniach nacisk kładzie się tu Poszukiwanie wszelkich powtarzalności.
ątva-*Jłc 7 Pola obserwacji to wszystko. co nie *t>odne z tym zaakceptowanym
p[lori obrazcm rzeczywistości. Z tego Punktu widzenia rodzi się możliwość wy cowama pozadeterministycznych ujęć
nak r?°ŚCi sP°łcczn€J Wymaga to jed-nuennego zdefiniowania istoty po-
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
DSCN1681 (5) 30 Determinizm w socjologii nia o jego słuszności. Jak zauważył Max Weber [1985, s, 72]
DSCN1681 30 Determinizm w socjologii nia o jego słuszności. Jak zauważył Max Weber (1983, s. 72]: „D
41887 skanuj0013 (165) 30 Determinizm w socjologii nia o jego słuszności. Jak zauważył Max Weber [I9
img103 (14) Państwo wyrzuca, przy tym zawsze błoga nadzieja stoi i karmi jego starość. Jak to i Pind
IMG686 (2) 668 MONOLOG wEWH pod tym względem takie jego powieści, jak Zmierzch świata (1962), Zasypi
Kulturoznawstwo - od znawstwa do dyscypliny naukowej 101 i jego przemiany, jak również to, co nazwal
taki stosuje się także do posiadacza lub kierującego mechanicznym przed jego rejestracją, jak równie
page0172 162 jego skutków, jak Flournoy. Autor ten napisał małą broszurkę pod tytułem Metaphysiąue&n
page0172 162 kącika podpatruje ową chwilę, gdy nieprzezorna mucha owikła się w jego przędzę, jak rzu
scandjvutmp117 01 30 Ledwie to wyrzekł, cherlawego łupieżcą jak gdyby kto obuchem w głową uderzył, n
socjologia015 wicjuszowi jego miejsce i funkcje". Częścią tego ;nsię/ł»c<;o rytuału (riie dc
14951 wykłady z socjologii 13 2014 (39) Jak postrzegam pacjenta? Jak go oceniam? Co do niego czuję/
166 URANIA 6/1994 niki otrzymano przy założeniu jego słuszności). Jest to chyba ostatnia hipoteza ja
więcej podobnych podstron