Filipiak

Rodzaje komunikacji społecznej

I. Komunikowanie interpersonalne i masowe

Komunikowanie się jest faktem pierwotnym dla wszystkich procesów społecznych. Dzięki niemu człowiek, homo communicans, jest istotą zdolną do przejmowania dziedzictwa minionych pokoleń, zdolną ubogacać jc i przekazywać następnym. W nauce o komunikowaniu wymienia się dwa podstawowe sposoby porozumiewania się ludzi: komunikowanie interpersonalne i komunikowanie masowe.

1. Komunikowanie interpersonalne

Komunikowanie interpersonalne jest definiowane jako „proces przekazywania i odbierania informacji między dwiema osobami lub pomiędzy małą grupą osób, wywołujący określone skutki i rodzaje sprzężeń zwrotnych”.¹

Komunikowanie interpersonalne ma charakter dwustronny; jego uczestnicy, obecni bezpośrednio, w trakcie relacji wymieniają się rolami nadawcy i odbiorcy. Komunikacja dwustronna (interaktywna) ma miejsce również wtedy, gdy komunikacja przybiera formę monologu, a jeden z jej uczestników swój udział wyraża za pomocą sygnałów niewerbalnych. Zaletą komunikacji interpersonalnej jest możliwość uzyskania natychmiastowego sprzężenia zwrotnego.

Zawartość komunikowania interpersonalnego można analizować na trzech poziomach: fatycznym, instrumentalnym i afektywnym.²

.Poziom fotyczny ma miejsce wtedy, gdy komunikowanie ma charakter swobodnej rozmowy i nie zmierza do wywarcia jakiegokolwiek wpływu na partnera komunikacji. Zwykle poświęcone jest wymianie wrażeń, sprzyja tworzeniu atmosfery towarzyskiej, a nie wymianie idei czy informacji. Odnosi się do aktów komunikacyjnych, które nie zawierają niczego nowego, żadnych nowych informacji.

Przeciwne cechy ma_poziom instrumentalny; któraś ze stron komunikacji ma intencję wywarcia wpływu na interlokutora (osiągnięcie porozumienia, modyfikacja jego opinii, postaw lub zachowań). Z kolei poziom afektywny dotyczy emocji, wartości czy postaw, które interlokutorzy uzewnętrzniają. Ich celem jest wzajemne poznanie się i zrozumienie.

Komunikowanie interpersonalne może mieć charakter nieformalny, gdy styczności między uczestnikami są luźne, niezobowiązujące (członkowie rodziny, grupy rówieśniczej, towarzyskiej itd.), lub formalny - typowy dla wszelkich struktur formalnych i instytucjonalnych, w których uczestnikom procesu komunikowania przypisane są określone role społeczne (na przykład przełożonego, podwładnego).³

Specyficzną formą komunikowania interpersonalnego jest komunikowanie medialne, w którym uczestnicy (dwie osoby lub mała grupa osób), pozbawieni możliwości bezpośredniego kontaktu fizycznego, zmuszeni są posłużyć się medialnymi środkami komunikacji, takimi jak telefon, internet, poczta elektroniczna, połączenia faksowe, wideotclefon. Przejawami takiego komunikowania są wideokonferencje, internetowe grupy dyskusyjne, spotkania on linę.

2. Komunikowanie pośrednie - masowe

Komunikowanie pośrednie - masowe jest cechą charakterystyczną społeczeństw, które osiągnęły określony poziom rozwoju ekonomicznego i technologicznego, jest komunikowaniem zorganizowanym i zbiorowym. Pojawiło się wraz ze społeczeństwem masowym i wraz z tym społeczeństwem ulega udoskonaleniom. Pośrednikiem w komunikowaniu masowym są środki masowego przekazu, to jest urządzenia techniczne niezbędne do reprodukcji pisma (media drukowane), przekazu głosu (radio) oraz obrazu i dźwięku (kino, telewizja). Środki te służą do emisji komunikatów od nadawcy medialnego do publiczności środków masąwęgo przekazu. Cechą charakterystyczną komunikowania masowego jest: (AiM asowość odbioru /Komunikowanie jest masowe, tzn. skierowane do licznej, zróżnicowanej, nicustrukturalizowanej publiczności. Publiczność medialna ma charakter impcrsonalny - między nadawcą i odbiorcą nie ma żadnych bezpośrednich styczności; są oni względem siebie anonimowi. Między nadawcą i odbiorcą nie ma też sprzężenia zwrotnego; odbiorca nic ma możliwości zasygnalizowania nadawcy stosunku do przekazu w chwili jego trwania.

Ponieważ transmisja jest skierowana do licznych, heterogenicznych zespo-

W. Głodowski, Komunikowanie interpersonalne, Warszawa 1994, s. 5.

B. Dobck-Ostrowska, Podstawy komunikowania społecznego, Wrocław 1999, s. 21; K. Balawajdcr, Komunikacja, konflikt}’, negocjacje w organizacji, Katowice 1998, s. 19.

B. Dobck-Ostrowska, Podstawy komunikowania..., s. 21.