Finanse p stwa Wypych(6 287

Zarządzanie kapitałem obrotowym

- technologicznym,

- rynkowym.

Na przykład długość cyklu produkcyjnego wyznacza wielkość zapasu produkcji w toku w sposób obiektywny i niezależny od naszej woli. Przy wieloasortymentowej produkcji dla nieoznaczonego odbiorcy w celu efektywnego zbytu nieuniknione jest także posiadanie określonej ilości zapasów wyrobów gotowych w tych asortymentach. Jednakże wchodzą w grę również czynniki zależne od przedsiębiorstwa, które kształtują poziom zapasów. Najogólniej chodzi tu o takie czynniki jak: organizacja produkcji oraz głównie zaopatrzenie oraz warunki zbytu. O ile więc istnieje możliwość kształtowania poziomu zapasów pojawia się również problem kierunku działania na ich poziom - ograniczać je czy rozwijać?

W zakresie zapasów tak jak w stosunku do całości kapitału ma zastosowanie zasada kompromisu a więc zasada natury optymalizacyjnej. Wynika to ze zróżnicowanego sposobu reakcji różnych rodzajów kosztów na tworzone zapasy. Dla potrzeb ustalenia optymalnego poziomu zapasów w przedsiębiorstwie należy więc przeprowadzić analizę kosztów tj. rozpoznanie tych ich rodzajów i siły wpływu na wzrost zapasów oraz na spadek zapasów.

Ogół kosztów związanych z istnieniem zapasów w przedsiębiorstwie można podzielić na dwie grupy. Jedna grupa to koszty rosnące wraz ze wzrostem zapasów z tej zaleności wynika dyrektywa - ograniczać poziom zapasów. Są to następujące rodzaje kosztów:

1) Koszty kapitału - koszt zamrożenia kapitału np. przy stopie dyskontowej 30 % zapasów o wartości 100 000 zł wynosi w skali roku 30 000 zł. Koszt ten przy niezmiennej stopie rośnie proporcjonalnie (spada) do wzrostu (spadku) poziomu zapasów.

2) Koszty magazynowania - również w tym przypadku wyższe są koszty magazynowania np. czynsze dzierżawne o ile wykorzystujemy większe powierzchnie magazynów, placów w związku z większymi zapasami. Niekiedy trudność obniżenia tych kosztów pojawia się w momencie próby zmniejszenia poziomu zapasów, gdyż nie można zwykle dostosować wielkości powierzchni magazynowych i placów do zmniejszających się potrzeb. W przypadku dzierżaw istnieje możliwość rezygnacji z powierzchni dzierżawionych. Uwolnienie znacznej części własnych magazynów może się wiązać jednak z przygotowaniem ich i wydzierżawieniem zainteresowanym podmiotom gospodarczym i w ten sposób odzyskaniem kosztów nieuniknionych (amortyzacja, podatek od nieruchomości itp.) oraz eliminację kosztów, które da się uniknąć poprzez redukcję części personelu dotychczas obsługującego magazyny oraz urządzeń z nimi związanych a także ewentualnie kosztów oświetlenia, energii, remontów itp. Ten rodzaj kosztów aczkolwiek nie w sposób płynny wykazuje jednak zależność o charakterze proporcjonalnym z poziomem zapasów.

3) Koszty przeładunków - ten rodzaj kosztów podobnie jak poprzedni wykazuje wzrost lub spadek w zależności od poziomu kierunku zmian poziomu zapasów. Jest to zależność o charakterze proporcjonalnym. Chodzi tu o koszty usług przeładunkowych (załadunek, rozładunek) oraz koszty usług urządzeń i robocizny w magazynach własnych.

4) Koszty ubezpieczeń - regułą w ubezpieczeniach gospodarczych odnośnie zapasów jest stosowanie składek procentowych (kwotowych) odnoszonych do przeciętnego poziomu zapasów. Wzrost poziomu zapasów przynosi więc w zasadzie proporcjonalny wzrost kosztów ubezpieczeń i odwrotnie, zmniejszenie stanu zapasów przynosi proporcjonalny spadek poziomu kosztów ubezpieczeń.

5) Koszty zużycia i starzenia się zapasów - w odniesieniu do wszystkich rodzajów zapasów (wyłączając zapasy złota) mamy do czynienia ze zjawiskiem starzenia się zapasów w konsekwencji zmniejszania ich wartości. W stosunku do części zapasów ma miejsce wyraźny i szybki proces zmian fizycznych parametrów pogarszających jakość i w końcu eliminujących zapas towam z rynku. Typowym przykładem są artykuły żywnościowe a w szczególności owoce. Inne rodzaje zapasów jeśli nie podlegają nawet procesowi zmian fizycznych i chemicznych np. radioodbiorniki, telewizory, kuchnie itp. podlegają zużyciu moralnemu na skutek pojawienia się na rynku nowych produktów. Spadek atrakcyjności przechowywanych zapasów wyrobów wobec wejścia na rynek nowych wyrobów przynosi niekiedy znaczne ubytki wartości wobec konieczność zastosowania obniżek cen w celu zbycia zapasów. Zjawisko zużycia i starzenia się zapasów wywołuje więc koszty względnie proporcjonalne w stosunku do poziomu zapasów chociaż stopa tych kosztów zróżnicowana jest znacznie między różnymi rodzajami produktów.

Druga grupa kosztów to koszty, których poziom zmienia się odwrotnie proporcjonalnie w stosunku do poziomu zapasów lub w sposób zbliżony jednak nie rosnący ze wzrostem zapasów. Znajdują się w

287