IMG 70

66 Polityka gospodarcza

Podstawowym zakresem oddziaływania państwa na stan gospodarki \ jest stan i struktura zasobów przyrodniczych, do których należą:

Bk — zasoby surowców mineralnych,

- obszar kraju,

- zróżnicowanie przestrzeni geograficzno-gospodarczej,

- położenie danego obszaru w kontekście geopolitycznym oraz tranzytowym.

Zasoby przyrodnicze stanowią istotny składnik bogactwa narodowego, a jako główne formy ich wykorzystania wymienia się:

- uprawę (np. produkcji rolnej, łub leśnej);

- eksploatację (np. wydobywanie surowców mineralnych);

- lokalizację, tj. umiejscowienie i rozmieszczenie obiektów w przestrzeni geograficznej' - odgrywającą rolę zarówno w produkcji dóbr materialnych, jak i usług. Decyzje lokalizacyjne, ze względu na swoje długofalowe skutki, należą do najważniejszych w działalności gospodarczej.

Z punktu widzenia polityki ekonomicznej czynniki przyrodnicze do niedawna rozpatrywano głównie pod kątem intensywności i racjonalności ich zagospodarowania. Obecnie, w związku z coraz wyższą świadomością znaczenia środowiska naturalnego, państwo musi także podejmować \zadania jego ochrony, wprowadzać różnego rodzaju bariery dla działalności gospodarczej oraz specjalne programy przeciwdziałania zagrożeniom ekologicznym. Prawodawstwo europejskie, w tym polskie, związane

| problematyką ochrony środowiska opiera się na trzech podstawowych zasadach:

- zasadzie prewencji, która umożliwia kreowanie prawnego obowiązku zapobiegania powstawaniu zagrożeń lub szkód środowiskowych;

- zasadzie sprawcy, która to nakłada obowiązek usuwania zagrożeń, ponoszenia kosztów przez sprawców zanieczyszczeń, likwidacji szkód powstałych w wyniku prowadzonej działalności gospodarczej;

- zasadzie kooperacji, która zobowiązuje do współpracy, wspólnego działania w zakresie ochrony środowiska.

Między potrzebami rozwoju gospodarki oraz stanem kondycji środowiska naturalnego występują wielokierunkowe współzależności. W praktyce nadmiernie forsowany wzrost gospodarczy prowadzi do zaniedbań i dewastacji środowiska naturalnego. W kategoriach ekonomicznych wyraża się to bieżącym przyrostem dochodu narodowego z jednoczesnym przerzucaniem ciężarów ochrony środowiska na przyszłe pokolenia. Racjonalne wykorzystywanie środowiska naturalnego jest korzystne dla rozwoju gospodarczego, a rewitalizacja tego środowiska stwarza warunki powstawania nowych form gospodarki, w tym zwłaszcza rozwoju turystyki i rekreacji.

Należy podkreślić, że poziom zasobności danego państwa w walory przyrodnicze takie jak zasoby naturalne nie musi determinować tempa i poziomu rozwoju gospodarczego. Przykładowo Japonia, Szwajcaria i Niemcy zaliczane są do państw o ubogich zasobach naturalnych, gospodarki tych państw należą jednak do najbardziej rozwiniętych na świecie. Sprawność organizacyjna, przedsiębiorczość i kwalifikacje pracujących stały się w tych krajach głównymi czynnikami rozwoju. Przykład Rosji ma natomiast odmienny charakter. Z powodu niskiej kultury gospodarczej kraj ten nie jest w stanie efektywnie wykorzystać pożytków z posiadanych bogatych zasobów naturalnych.

Duże znaczenie niektórych zasobów naturalnych może być niekiedy przyczyną deformacji struktury gospodarki w procesie jej rozwoju, czemu powinna przeciwdziałać polityka gospodarcza.

2.2. Uwarunkowania egzogeniczne

2.2.1. Uwarunkowania wynikające z warunków wymiany międzynarodowej

^Warunki wymiany międzynarodowej odnoszą się do relacji pomiędzy cenami towarów importowanych bądź eksportowanych, wynikającymi przede wszystkim z aktualnej koniunktury, globalizacji oraz rozwoju infrastruktury transportowej. Analiza tych warunków wskazuje organom polityki gospodarczej właściwy kierunek działań przede wszystkim w odniesieniu do zawieranych umów międzynarodowych, stosowanych ceł oraz podatków. Generalnie koniunktura na rynku światowym ułatwia prowadzenie polityki aktywizacji eksportu, natomiast kryzys i stagnacja stwarzają w tej dziedzinie utrudnienia. Należy wskazać, żc uwarunkowa-