K �jna DIALEKTY POLSKIE76

II. DIALEKTOGEAFIA POLSKA

Opis całokształtu współczesnego stanu zróżnicowań gwar polskich oraz ich ugrupowań (narzeczy) nie będzie przedmiotem tej pracy. .Niemniej jednak usystematyzowane materiały gwarowe i wszystkie szczegółowe upracowania dialektograficzne muszą z natury rzeczy stać się podstawą i punktem wyjścia naszych rozważań dialektologicznych. Obszerny wykaz źródeł i literatury naukowej dotyczącej opisów synchronicznego stanu naszych gwar znajdzie czytelnik w pracy Prof. K. Nitscha Dialekty języka polskiego (Kit IV 0 —18, 100 —106) oraz w poświęconych tomu zagadnieniu artykułach i recenzjach, por. Z. Klemensiewicz BPTJ XIV 43—16, XXIV 49—52. Ka ich podstawie można nakreślić, w przeważnej części nawet bardzo dokładny i szczegółowy obraz współczesnego stanu gwar polskich oraz ich zróżnicowania.

Jak ten stan przedstawiał się w przeszłości, nie wiemy lub wiemy bardzo niedokładnie. Pewne refleksy dialektu!nego zróżnicowania języka pisarzy pochodzących z poszczególnych dzielnic terytorium polskiego znajdujemy już w najdawniejszych zapisach nazw, a potem w niektórych zabytkach i utworach literackich. Ślady te są nieliczne i najczęściej mają charakter błędów językowych — odstępstw od obowiązujących norm języka ogólnopolskiego w jego wersji literackiej czy też od norm poszczególnych kancelarii i ośrodków administracyjnych względnie szkół kształcących pisarzy i autorów. Ponieważ w odniesieniu do piśmiennictwa sprzed XVI wieku nie zawsze wiemy, jakie były reguły, zakresy i zasięgi terytorialne każdej z tych norm, trudno nieraz mieć pewność, czy niektóre, uważane za dialektalne, właściwości poszczególnych tekstów należy uznać za odbicie zróżnicowań gwarowych, względnie czy można te odstępstwa od danej normy lokalizować ściśle tak, jak na to wskazywałoby umiejscowienie dokumentu. Od połowy XVI wieku ustala się wyraźne poczucie normy języka ogólnopolskiego, choć i wtedy na drukowaną jego wersję oddziałują nieraz poszczególne oficyny wydawnicze lub niektórzy ich pracownicy.

Zgromadzony w wyniku żmudnych badań — zwłaszcza Prof. W. Tadżyckiego (zol*. Tasz II, tam też obszerna bibliografia tego zagadnienia) —