K �jna DIALEKTY POLSKIE789100

198

kontynuantach -ą, stało się przyczyną rozłożenia nosówki nie tylko przed zwartymi, ale i w wygłosie na obszarach 43C. Granica rozłożenia konty-nuantów wygłosowego długiego -ą w -óm: ońi Icopitm glymbokitm stndńum obejmnje na Krajnie gwary po Złotów (Klukowo), Łobżenicę i Sępolno (Sypniewo, Wąwelno) Zag 30, potem biegnie wzdłuż Wisły po Płock i Pruszków (Borzęcin Duży 3LAGP 281), koło Grójca, Radomia, Końskich, "Wioszezowy, Olkusza (Dej 109), i dalej po granice obszarów zachowujących nosówki względnie na południe od nich. Ka wymianę tę mogły wpływać w żeńskich formach imiennych (s tóm dobrom babom) wyrównania do form męskich i nijakich (za tym płotem, latem), co można wnioskować ze znacznie dalszego ich zasięgu (43D) w stosunku do izoglosy 3. pl. praes. idom, śe.jóm (13C). Końcówki bowiem instr. sg. f. -óm, - urn sięgają w Kieleckiem po linię Końskie — Kazimierza Wielka, a oboeznie z -o występują jeszcze dalej na wschód — po okolice Opatowa, Lipska i Kozienic (43D, por. Dej 172).

Na pozostałych obszarach nosowość była słabsza i nie wywołała rozłożenia długiego -ą w -óm. Mimo to siki jej musiała być większa niż przy artykulacji krótkiego -ą, skoro nosowość ta nawet nie powodując rozłożenia oddziałała na zwężenie długich kontynuantów -« w znacznie wyrazistszy sposób niż nosowość krótkiego -ą (zob. § 66). O ile bowiem wywołane słabym unosowieniem dokonało się nieznaczne zwężenie -ą w -f prawie na całym obszarze Polski (zob. s. 197), to zwężenie kontynuantów -ą jest prawie tak samo wyraziste jak w środku wyrazu. Geograficzne rozprzestrzenienie -4, -Q, -ę, -4. -<{ względnie ich rozłożonych czy odnosowionych kontynuantów prawdę zgadza się w zakresie z wartością ustną kontynuantów ą w środku wyrazu, zob. 40A, 40D.

§ 68. Powstanie i rozprzestrzenianie się rzeczownikowych snfiksów -sko, -inko

Od dawna produktywne — szczególnie w północnej Słówiańszczyźnie, zob. Rosp 383 — tworzenie nazw miejscowości przez urzeczownikowienie form z przymiotnikowym przyrostkiem -bsko, np. Stolpsk, Gdańsk, Puck Płock, Płońsk, Pułtusk, Bielsk, Mińsk, Smoleńsk, Witebsk itd., uległo wczesnemu zróżnicowaniu dialektalnenru w tym sensie, że nijakie formy tak powstałych nazw^r (-sko) pojawiają się i upowszechniają się nie tylko na terenie Czech i Moraw (zob. Rosp 344), ale także w Wielkopolsce i na terenach do niej przyległych, np. Bielsko. Dolsko, Górsko, Jeziorsko. Smolsko, Świńsko, Morsko, Lączsko, Grochowarsko, Iiudzowsko, Osielsko, Komorska, Policko, Sobolsko, Poicidzko itd., zob. Rosp ni. po s. 336. Nazwy na -sko rozprzestrzeniły się następnie w wiekach XIV — XVInaMałopolskę i zaczęły występować — oboeznie z dawniejszym sko — na Mazowszu (Rosp 336).