K �jna DIALEKTY POLSKIE78919

11'

[1] [u] względnie [ł] [r], które tak jak [j] nie były powiązane żadną z proporcjonalnych cech prywatywnych. Układ tych fonemów" można w sposób następujący przedstawić dla gwar niemazurząeyeh:

f f * $ i Z

v v i z £ t p p 6 c 6 k <1 b ł> Ś 3 5 9

u n m m l

i odpowiednio dla innych gwar w zależności od zmian omówionych poprzednio (utrzymywanie się f ł. zanik dziąsłowych itd.) względnie od zmian, o których będzie mowa w dalszych rozdziałach.

Xie były to jedyne zmiany w zakresie kurczenia się korelacji miękko-śei/twardości.

§ 17. Zanik miękkości wargowych w wygłosie

Wargowe spółgłoski miękkie powstaw ały i fonologizowały się paralelnie do innych palatalnych. W epoce prasłowiańskiej na miejscu sekwencji

b m -f j ustaliły się p' b' W i stały się fonemami ze względu na funkcję różnicowania takich par wyrazów", jak np. łcrĆpę *acc. sg. f. od krgpb’: ItrSfię ^ *kr£p-i-ę; kupa 'gen. sg. od kup u Haufe’: kup’a ^kup-ia; graba 'gen. sg. od grobu Grab’: grób'a grob-iaj lubo 'acc. sg. f. od łubu’: lu-

b'g !<= lub-i-g; krmg 'acc. sg. f. od lenna’: krm’g ^kpn-i-ę.

Czwarta para powiązanych korelacją miękkości fonemów wargowych [w]: [w] ustaliła się w wyniku uszczelinowienia sonantu u przed samogłoską w okrasie monoftongizacji dyftongów zakończonych na u, i, por. np. ź'iwQ 'acc. sg. f. od £'iwo’: &'iw’g ^Ź'iw-i-ę (zob. s. 47).

Dalszy etap powstawania wargowych miękkich i poszerzania zakresu palatalnych fonemów tego szeregu przypada na okres lechickiego mięk-ezenia wszystkich spółgłosek przez samogłoski przednie i nie stwardniałe l (zob. s. 72) oraz fonologizowania się tych palatalnych na skutek przegłosu i zaniku jerów", oraz -i, gdy np. wyraz (*p’esz,kb pisókb - pasuku ■) pasek wyróżniał się miękkością od pasek] (*b’Ha-ja - Mla =) bała od bała (śĄ) ] (*m’£ra ^ mira ^) mara od mara; (*v>’ira zbira ^) tiara od para itd.

Piąta para miękkich i twardych fonemów wmrgowyeh ustaliła się w- tych gwarach polskich, które wymieniły grupy yf. yf w fala — fala.

falić : palić; Fal: fał, fali :fali (zob. s. 100).

Sprawa utrzymania się opozycji miękkości/twardośei tak utworzonych fonemów wargowych nie była łatwa ze względu na specyficzne właściwości