21
2 i Lir/by zospoloin* i działania na liczbach zespolonych
Począwszy od tego miejsca działania na liczbach zespolonych oznaczać bę-Jzieiny za pomocą sym >oli używanych dla liczb rzeczywistych, tzn. będziemy pisać (a. b) + (c,<f) zamiast (a, 6) ® (c, d) oraz (a, 6) ■ (c, d) (lub nawet (a, 6)(c, d)) zamiast (a,b)<S(c,d). Nie spowoduje to większej niejednoznaczności. Dodatkowo, sądzimy, że dzięki takim zabiegom. Czytelnik szybciej dojdzie do przekonania, że działania na liczbach zespolonych określone wzorami (2.2) i (2.3) są “naturalnymi uogólnieniami dodawania i mnożenia liczb rzeczywistych.
Definicja 2.1.2. Różnicą i ilorazem liczby zespolonej z = (a, b) i liczby zespolonej w = nazywamy odpowiednio liczby z — w i z/w, gdzie
(2.4)
(2.5)
z-w = (a — c, 6 — d),
z f ac -f bd bc — ad \
W - \^Td^'^Td^)' sdy w ^ (o,o).
Definicja 2.1.3. Jeśli n jest liczbą naturalną, to n-tą potęgę liczby zespolonej
z definiuje się indukcyjnie (zob. def. 1.2.2), przyjmując, że
(2.6)
(2.7)
Różnica liczb zespolonych
Iloraz liczb zespolonych Tego wzoru nie warto pamiętać!
Potęga liczby zespolonej
z1 = z i zn = z ■ zn~x
dla n = 2,3-----Dla z ^ 0 przyjmujemy także, że
z° = 1 i z“n = —
zn
dla naturalnego n.
Niech Cr będzie zbiorem liczb zespolonych, których część urojona jest zerem. Każda liczba ze zbioru Cr jest postaci (a, 0) i jest ona jednoznacznie wyznaczona przez swoją część rzeczywistą o, więc liczbę zespoloną (a, 0) utożsamiamy z liczbą rzeczywistą a i wprost piszemy
(a,0)=a. (2.8)
Ze względu na powyższe utożsamianie (które formalnie jest izomorfizmem ciała liczb rzeczywistych R z podciąłem Cr ciała liczb zespolonych C, zob. zad. 39 i 40) możemy powiedzieć, że zbiór liczb zespolonych C, w którym sumę i iloczyn określono wzorami (2.2) i (2.3), jest rozszerzeniem zbioru liczb rzeczywistych R z tradycyjnie rozumianą sumą i iloczynem liczb rzeczywistych.
Do zbioru C należy liczba (0,1), którą nazywamy jednostką urojoną i ozna
czamy symbolem j, czyli
(2.9)
Zauważmy, że wobec (2.3) i (2.8) mamy
j.j = (0,l)(0,l) = (-l,0) = -l,
więc
Równie łatwo zauważamy, że j3 = -j i j4 = 1- Stąd zaś można wywnioskować, że każda naturalna potęga liczby j jest jedną z liczb j, —1, —j i 1. M szczególność i mamy
Twierdzenie 2.1.2. Każdą liczbę zespoloną z = (a, b) można przedstawić w po-
stad
z = a + bj. (2T1)