Manipulacja w języku5

24 Irena Kamińska-Sznwj

Su uncja komunikaojiia Y-:

propaganda agitacja propaganda agitacja reklama

na ocena podważająca postulowaną neutralność terminu. Każde postępowanie badawcze powinno obejmować inwentaryzację zjawisk, ich opis, interpretację i na samym końcu wartościowanie. A więc dopiero w ostatnim etapie badań - po rozpoznaniu i opisaniu całej sytuacji komunikacyjnej -termin manipulacja może pojawić się jako nazwa służąca etycznemu ocenianiu działań nadawcy, który posługując się różnego typu perswazyjnymi środkami językowymi (wypowiedziami perswazyjnymi), chce wpłynąć na zmianę zachowań odbiorcy. Przy czym należy pamiętać, że to obserwator -osoba z zewnątrz analizująca całe wydarzenie komunikacyjne - na podstawie własnej wiedzy stwierdza, że działania nadawcy to manipulacja, ponieważ uważa, że odbiorca jest jedynie narzędziem do osiągnięcia przez nadawcę zamierzonych korzyści, ukrywanych przed odbiorcą dlatego, że są one niezgodne z jego interesem, z jego dążeniami i odczuciami. Ta postulowana ostrożność w posługiwaniu się terminem manipulacja wynika z przekonania, że nazwy, które konotują ocenę (wartościowanie), mogą - nawet wbrew intencjom badacza - służyć celom nienaukowym.

Propaganda, Persuasion, Manipulation - An Attempt to Specify the Conccpts

Summary

The author discusses the terms ‘propaganda,’ 'persuasion,' and ‘manipulation’ as le.\emes characteristic of the language of politics on the one hand, while on the other as sciemific terms that scrve to describe this functional variety of generał language repre-sented by texts produccd and used by the milieu of politicians and people associated with theni.

The broad definition of ‘propaganda’ is in accordance with Polish lexicographic tradilion and with the use of this word in sciemific texts and in General Polish, especial-ly beforc 1989: it has an interdisciplinary character. This term applies to diverse social activities, not only political ones. In the narrower sense, propaganda denotes actions in the political spherc, whcre ii is defined by cxhibiting methods and influence techniques employed to control the society’s attitudes and bchaviour.

In Polish linguistic papers produced mainly in the late !970s and in subseąuent ycars, the interpretation of the concept of ‘persuasion’ was grcatly influenced by studies into the use of language as an instrument of propaganda in totalitarian systems. In those studies the majority of linguists identify persuasion with manipulation.

To distinguish between persuasion and manipulation is possible after recognition of the wholc communicativc situation. One sliould remcmber here that it is the observer -an outside person analyzing the whole communicative occurrence - who ascertains, on the basis of his/her own knowledge and his/her own adopted critcria of description and