PA161885
490 KIERUNKI POSTPOZYTYWISTYCZNE
wpływu pewnego pisarza czy pewnego dzieła. Rozwiązujemy prawie zawsze ten problem pod wpływem uprzedzenia dodatniego dla geniusza: przyznajemy mu chętnie inicjatywę lub skuteczność. Nie badamy zgoła po kolei czterech czy pięciu możliwych hipotez poza tę, która wszystko przypisuje geniuszowi.
a) Arcydzieło mogło obwieścić zwycięstwo uzyskane przez innych.
b) Mogło zdobyć placówkę już osłabioną, przypuścić tylko atak ostateczny.
c) Mogło tylko, jak dobosz, bić hasło ataku.
d) Mogło tylko zebrać ludzi, rozproszonych w rozmaitych zawodach, i wypisać ideę na rozkazie dziennym opinii.
Wszystkie te hipotezy powtarzają, iż arcydzieło przychodzi po innych dziełach literackich, które też trzeba brać w rachubę.
5) W końcu, ile że nie lubimy trudzić się na darmo, przeceniamy zdobytą pewność. Bardzo mało dokumentów i bardzo mało metod w historii literatury daje prawdziwą pewność. A pewność w ogóle jest w odwrotnym stosunku do ogólności poznania. Oto, co trzeba sobie powiedzieć. Ale nie należy gardzić prawdopodobieństwem, przybliżoną prawdą, i otrzymuje się dostateczną nagrodę, jeżeli się zdobyło kilka stopni w kierunku zupełnie jasnego poznania. Trzeba umieć równocześnie cenić zdobyte rezultaty, aby uniknąć sceptycyzmu, odbierającego otuchę — i zarazem nie doceniać ich, aby uniknąć zadowolonego z siebie odrętwienia. Względność jest tu, jak i gdzie indziej, zasadą zarazem pewnej techniki i moralnej higieny.
Zwyczajnym naszym grzechem jest, że podnosimy o kilka stopni, a czasem aż do absolutu wszystkie niedoskonałe pewniki, które zdobywamy przez badania. Możliwości stają się prawdopodobieństwami, prawdopodobieństwa oczywistościami, hipotezy udowodnionymi prawdami. Dedukcje czy indukcje zlewają się w faktach, z których je wysnuwamy, i nabierają stąd siły bezpośrednich wniosków skonstatowanych.
Od 20 czy 30 lat jednak historycy i krytycy, używający metod historycznych i krytycznych w literaturze, są o wiele bardziej wy-magający i przezorni. Stan umysłu takiego Sainte-Beuve’a, zawsze pełen niedowierzania, trzymający się na baczności, jeżeli nie jest Jeszcze powszechny, nie Jest przynajmniej wyjątkiem. Postęp jest zapewniony przez takt, te mistrze po pewnym czasie ćwiczeń maj-
dują uczniów, którzy ich przewyższają i którzy mają prawie z natury sumienie naukowe, zdobyte przez samych mistrzów z takim trudem i tak późno.
Moie obraz, jaki nakreśliłem, wywoła przerażenie. Jeśli takie są wymagania metody, tak surowe i tak różnorodne, jakiegoś życia ludzkiego starczy na zbadanie literatury francuskiej? Żadnego bez wątpienia nie starczy na poznanie zupełne. Ale czego nie może dokonać jedno życie ludzkie, tego dokona życie wielu ludzi. Historia literatury francuskiej jest dziełem zbiorowym: niech każdy przyniesie swoją cegłą dobrze obrobioną. To nie przeszkodzi nikomu czytać, co zechce, dla przyjemności własnej. Nie ma prawie osobnego przedmiotu, poza drobnymi zagadnieniami erudycji, który by jeden człowiek mógł w całości zbadać, przerabiając sam całą pracą: dlatego trzeba wiedzieć, co inni zrobili przed nami, i wyjść ze zdobytych rezultatów. Stąd niemożność dojścia do czegokolwiek bez dobrych bibliografii.
Podział pracy jest jedyną racjonalną i płodną organizacją badań literackich. Każdy wyznaczy sobie pracą proporcjonalną do swych sił i smaku. Jedni zostaną erudytaml, przygotowującymi materiał, odkrywającymi i krytykującymi dokumenty, wytwarzającymi instrumenty pracy. Inni ustalą monografią autorów i rodzajów literackich. Inni popróbują wielkich syntez. Inni poświącą sią popularyzacji wyników zdobytych oryginalną pracą.
Nie sądzą zresztą, mimo opinii pana Langlois, ażeby dobry był zupełny rozdział miądzy wynalazcami a popularyzatorami, miądzy specjalistami w szczegółach a syntetykami. Można dobrze zrozumieć szczegóły tylko przez całość. Można dobrze poznać całość tylko przez szczegóły. Popularyzuje sią żle, jeśli sią nie wie, jak wypracowuje sią poznanie i co wart zdobyty rezultat. Podział pracy zawiera wiąc sobie właściwe niebezpieczeństwa.
Z drugiej strony życie jest krótkie i dobrze robi sią tylko to, co sią robi chątnic i w myśl naturalnego powołania. Podział pracy jest koniecznością, czy gdy chodzi o zbudowanie gmachu, czy gdy chodzi o użycie robotników.
Ale istnieje czas pewien, kiedy nie jest on ani potrzebny, ani do życzenia. Jest to czas nauki. Należałoby pragnąć, aby w uniwersytecie młodzi ludzie, interesujący sią historią literatury, kolejno ćwiczyli sią we wszystkich operacjach, dziąki którym ona sią buduje.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
PA161880 442 KIERUNKI POSTPOZYTYWfSTYCZNE 442 KIERUNKI POSTPOZYTYWfSTYCZNE 1) Czy
PA161870 428 KIERUNKI POSTPOZYTYWISTYCZNK METODA W HISTORII LITERATURY1 2 1911 [...] Metoda, której
PA161872 430 KIERUNKI POSTPOEYTYWISTYCZNE tycznych i możliwie jak najwięcej wiadomości sprawdzonych.
PA161888 456 KIERUNKI POSTPOZYTYWISTYCZNE byli z wszystkich punktów horyzontu, spotykają się. Przyję
PA161871 KIERUNKI POSTPOZYTYWISTYCZNE 429 kompetentnego do zabierania tu głosu. Nawet uczeni robią z
PA161873 KIERUNKI POSTPOZYTYWISTYCZNE 431 istnieją zawsze, te same, co w r. 1630 i 1750, nie na podo
PA161875 KIERUNKI POSTPOZYTYWISTYCZNE 433 jedynym swojego rodzaju połączeniem uczuć, wyrażonych prze
PA161881 KIERUNKI POSTPOZYTYWISTYCZNE 443 swego autora 1 do tego czasu. Historią literatury trzeba t
PA161884 KIERUNKI POSTPOZYTYWISTYCZNE Ht Nio jest łatwo mW zawsze przed oczyma duszy plan różnorodny
sporo dowiedzieć od filozofów, opiniodawców, pisarzy czy babć — i w tej książce będziemy często
4. Przedsięwzięcia, których celem jest poprawa bezpieczeństwa pracy, wpływu na ekologię czy też
9 (912) 320 CZĘŚC3 Współezssn < wyzwania i kierunki rozwoju polityki społeczne; konsumpcji czy do
opieka paliatywna 5 I Wywieranie wpływu na aktywność Czy ból powstrzymuje Cię od wykonywania działań
Obraz 0 5 dzisiaj trudność, gdyby kazano im zidentyfikować mózg plastyka, pisarza czy matematyka, na
IMGE78 1W----JfZjk Wfmk* cy początek, koniec, narastanie i napięcie kierunkowe - pr* bieg zdarzeń, p
kierunku grypy wykonywany z wymazów z gardła czy na obecność rotawirusa w próbkach kału • Testy z
- - jako przykład mogą posłużyć m.in. różnego rodzaju centurie pisarzy, czy
więcej podobnych podstron