Scan31

LXVI

ZNACZENIE POJĘCIA „KATHARSIS’

glądom Platona o moralnej szkodliwości poezji n a śl ad o wc zej ó Ńi -J pzćwj łącząc w duchu ściśle sokratycznym cnotę z wiedzą, óJP

\ J y ' v J o - --- ?? u---~c Ir

| nię” na temat niewinności bohatera tragiczne goh Litość rodzi się ^: w wyniku „błędnego mniemania” o niewinności bohatera, strach

nym rozumieniem tego sformułowania „wbrew oczekiwaniu”, ^Ni- .)

jest natomiast skutkiem takiegoż mniemania na temat arbitralności działania sił karzących tego rzekomo niewinnego bohatera. Wywołanie tych uczuć nie jest więc według Arystotelesa w ujęciu Niczewa celem samym w sobie, jak sądził Platon (byłoby bowiem rzeczywiście czymś szkodliwym), lecz wywołuje się je, aby dokonać ^oczyszczenia, polegającego na ich likwidacji przez zdobycie „pra-[ wdziwej wiedzy” w wyniku rozwoju__akcji dramatycznej^ mającej... swój punkt kulminacyjny w „rozpoznaniu"./progresywny rozwój j akcji dramatycznej — pisze on -- wykazuje ^eeraz bardziej błędny charakter opinii o «niewinności» bohatera, aby na koniec doprowadzić do jej całkowitego odrzucenia. Z jej odrzuceniem następuje katharsis — rozumiana jako pozbycie się przez widza litości 7 i trwogi”³⁸. Dokonuje tu Miczew interesującej, choć kontrower- i syjrięj -reinterpretacji kluczowego dla Arystotelesowskiej teorii tra- j gedii sformułowania para ten dóksan („wbrew oczekiwaniu”), wy-J tyczającego zasadę układu zdarzeń dramatycznych. W rozdziale IX stwierdza mianowicie Arystoteles, że „przedmiotem naśladowczego przedstawienia w tragedii jest nie tylko akcja skończona, lecz także jej zdarzenia zdolne wzbudzić litość i trwogę, a tę właściwość uzyskują one zwłaszcza wtedy, gdy przebiegają wbrew oczekiwaniu, wynikając jedne z drugich” (1452^a 1 — 5). Sformułowanie para ten dóksan, przetłumaczone tu zgodnie z tradycyjz.

3 ⁸ Ibidem, s. 228.

^rcżev? oddaje przez francuski zwrot) malgre Vopiniom errónee '^r"7wbrew błędnej opinii” i czyni je podstawą całej swojej^ interpretacji pojęcia .....w Tym przypadku na"taEie

>ó.

/ A-

^; właśnie rozumienie słowa dóksa u Platona, który na określenie „błędnych opinii” tłumu na temaUbohatera tragicznego użył tego określenia³⁹. Można dodać, że również „Arystoteles wielokrotnie w swoich traktatach używa tego^słowa jako przeciwieństwa epi-steme (wiedza udokumentowana), lecz w zasadzie nie musi być to opinia błędna, lecz właśnie „mniemanie”, „wyobrażenie sobie cze- f goś”, „oczekiwanie” i tylko takie rozumienie analizowanej formuły j jest zgodne z najbliższym kontekstem i ogólną teorią konstrukcji fabularnej w Poetyce. Swą teorię popiera Niczew szeregiem analiz tragedii Sofoklesa. W jej świetle tłumaczy się doskonale jednak tylko Król Edyp^Ąę). Mimo że Arystoteles tę właśnie tragedię Sofoklesa cytuje wielokrotnie jako wzór doskonale zbudowanej sztuki. uniwersalność jego teorii nie ogranicza się do tego jednego przykładu. Tymczasem Niczew zamienia komentarz do Króla Edypa na komentarz do Poetyki. Nie bierze on poza tym pod uwagę w swej analizie kontekstu samej definicji tragedii, w której występuje pojęcie kdtharsis. Pomija też całkowicie milczeniem pa-ralelne miejsce użycia tego terminu w Polityce. Należy poza tym zauważyć, że ÓS ta giry ta w Poetyce nie przywiązuje większej wagi -do zagadnień moralnych i etycznych, nie czyni tego w każdym razie zupełnie w denificji tragedii, lecz rozpatruje sztukę literacką

przede wszystkim w jej aspekęie formalnym. Etyczna.....koncepcja

interpretacji Niczewa nie ma więc w sumie dużo większej wartości niż koncepcje jego poprzedników, mimo że jest wielostronnie i dość gruntownie uzasadniana. Opiera się bowiem na błędnych założeniach. . . /

Interpretacje medyczne. Drugi z kolei kierunek interpretacyjny ¹po)Ęci'd~'-krdtharsis zapoczątkowany również w renesansie (przez

'^y Ibidem, s. 229.

⁴⁰ Ibidem, s. 105 nn.

VI -(