skanuj0004(2) 2

356 ---Część IV. Pizcdmiul międzynarodowych stosunków politycznych

Zgodnie z wyliczeniami badaczy z DPCR/PRIO, w lasach 1946-2004 miało miejsce 229 konfliktów zbrojnych. Wśród nich 63 stanowiły konflikt)^- o charakterze międzynarodowym (42 konflikty między państwami i 21 konfliktów pozasystemowych). Pozostałe 166 konfliktów miało charakter wew r ątrzpaństwówy (12S konfliktów wewnętrznych sensu ssńcio ora.z 3S umiędzynarodowionych konfliktów wewnętrznych).⁵ Widać zatem, iż w analizowanym okresie konflikty o charakterze ściśle wewnętrznym stanowiły wyraźnie dominująca formę konfliktu zbrojnego i jedynie ograniczona ich liczba uległa umiędzynarodowieniu w wyniku zewnętrznej interwencji zbrojnej; konflikty pozasysiemowc zanikły wraz z końcem procesu dekomunizacji, zaś liczba klasycznych konfliktów międzypaństwowych utrzymywała się ra niewielkim poziomic.

Stosując kryterium stopnia (poziomu) natężenia prowadzonych działań zbrojnych i związanej z nim liczby ofiar, można podzielić konflikty zbrojne na konflikty o malej, średniej i dużej intensywności. Jakkolwiek określenie powyższych wielkości jest w literaturze różnie definiowane, opierając się na kryteriach przyjętych przez ekspertów z DPCR.PRIO, wyodrębnić możemy precyzyjnie zdefiniowane w cel-.eh analitycznych trzy poziomy konfliktów zbrojnych, ii.: (1) konflikty zbrojne o niskim natężeniu, w których w wyniku walk śmierć poniosło przy najmniej 25 osób w danym roku trwania konfliktu zaś łączna suma ofiar konfliktu wynikłych z podejmowanych działań militarnych w całym okresie jego trwania była mniejsza niż tysiąc ofiar śmiertelnych. (2) konflikty zbrojne- o średnim natężeniu, w których liczba ofiar śmiertelnych związanych z prowadzonymi działaniami zbrojnymi wynosiła przynajmniej 25 osób w ciągu roku, a łączna liczba poległych w wyniku walk w całym okresie trwania konfliktu stanowiła przynajmniej tysiąc osób. lecz mniej niż tysiąc zabitych w każdym roku trwania konfliktu oraz (3) wojnę, w której na każdy rok trw ania konfliktu przypadało przynajmniej tysiąc ofiar śmiertelnych, powiązanych z prowadzonymi działaniami zbrojnymi {zob. ryc. 2).^{1 2 3 4 5}

Poczynione powyżej uwagi wskazują, iż zjawisko konfliktów zbrojnych ulega ewolucji. Uchwycenie zmiany oblicza konfliktów zbrojnych, stanowi podstawę do dokonanego przez Mary Kaldor rozróżnienia na tzw. stare i nowe wojny [ołd andnew w*w).⁶ Pojęcie .starej wojny" odnosi się do ukształtowanego w Europie sposobu militarnej organizacji i prowadzenia działań zbrojnych, warunkującego dominujące w okresie od XVII w. do początku łat 90. XX w. podejście w postrzeganiu i analizie zjawiska wojny.

Stronami „starych wojen" pozostawały zcentralizowane, hierarchicznie zorganizo-.wane i terytorialnie określone, suwerenne państwa. Posiadały one pod swoją kontrolą stalą i profesjonalną armię, której wyszkolenie ś utrzymanie wymagało sprawnie funkcjonującej administracji i systemu podatkowego. Przyczynę wybuchu „starych wojen”

f« .-r., "f PClkttl t

J .ic/im konfliktów /,Vjitijnycli

Ameryka

Piloetni i Peludiiiftwa

Bliiki W 'chód

Kvro|ii

Al* n

Afryka

.« 19 is :a ;s m< *j jh 45 Liczba konfliktów zbi^nych

Ryc. 2. Konflikty sbu jre wszelkich typów w lnach 1016-2C04 według krytcii jm stopnia (poziomu) lUtę/enia działań zbrojnych onz regionu ich występowania /n.\i-'o. Uppsala Co:iftcf fartu Prj&wn. URLrdinp:.’ VMtw.pcr.no.se.rc^^>;nch_l‘l;CDP-^,graphs.hl<n>.

stanowiła rywalizacja o terytorium i spiawownnie nad nim suwerennej władzy, zaś znajdujące się pod kontrolą państwa stałe armie pozwalały na jego opanowanie i kontrolowanie. O rozstrzygnięciu wojny decydował wynik bitwy, a prowadzenie dzirfłań wojennych regulowały ustalone na poziomie międzynarodowym przepisy prawa wojennego fńts in belio). Aż do zakończenia drugiej wojny światowej prawo do prowadzenia wojen (jus ad bełłum) stanowiło jeden z atrybutów państwowej suwerenności. Odwołanie się do wojny uzasadniano usprawiedliwionym interesem państwa, a działanie takie postrzegane było jako racjonalny i w pewnych sytuacjach „konieczny” mechanizm działania państw w środowisku międzynarodowym. W ujęciu teoretyka wojskowości Carla von Ciauscwitza, tak rozumiana wojna stanowiła kontynuację międzypaństwowych „stosunków politycznych" (des Politischen Yerkshrs) „przy zastosowaniu innych środków" (mir Einmischung anderer Afitlel).

Jakkolwiek zjawisko ..starej wojny" odnosi się w dużej części do czasu przeszłego łna ryc. 1 widać wyraźnie, żc liczba wojen o charakterze międzypaństwowym nie stanowi obecnie istotnej części zjaw iska konfliktów zbrojnych), trudno jednakże pisać dzisiaj o „starej wojnie" jako zamkniętym etapie rozwoju konfliktów zbrojnych. W dalszym ciągu bowiem mają miejsce tradycyjne konflikty międzypaństwowe i trudr.o spodziewać się całkowitego zniknięcia tej kategorii wojen. Słuszny wydaje się zatem pogląd Martina van Crevełda>który pisze, iżclausewitzowska wojna między państwami zanika i zastępowana jest przez konflikty o charakterze niepaństwowym.

Już w okresie zimnej wojny miało miejsce wiele konfliktów zbrojnych, które nie wpisywały się w definicję „starej wojny" i z tej przyczyny były zwykle pomijane przy analizie zjawiska konfliktu zbrojnego. Owe nieregularne konflikty zbrojne stanowiły zwiastun wyłaniającego się nowego oblicza konfliktów zbrojnych. Niewątpliwie zakończenie zim-n(wojennej rywalizacji oraz intensyfikacja procesów elobaiizaeyjnych¹¹ końca XX w. do-

Waaiym elementem ..nowy ci*. wojen' pccrsiaje występowanie wiciosci ponadnarodowych powiązań wpływających r.a ich umiędriR&raćawume. Przyjmuje ono postać acsazewama ?ię w kont*.;*: innych part>:w. ^ęazyriaaowych i pozarządowych organizacji nr.cdzynarodowych d; a spory ora; r.oecnusci w rerjonre kon-

⁵ Szerzej: Uppsala Cotifiia Deus froęnrw.URL. < htto: .'ww* pes.uu.se rejearcli/UCDP our.-4a:ab»n>.

Zgodnie z wy!iczcnia;-i DPCR.PRIO. ■* łanich 10-6-2CK - 1 ID kondikiów zbrojnych osiągn^o po

ziom intensywności działań wojennych określam miascir. wojny. li konfliktów ci: a i a'<ę?ry2ow«iio się łrco-

r.in natężeniem, zaś Il«S pozostało ra r.ajniższym poziomie intensywności. Różny hy| ;r:kżc ich zakres przestrzenny. W Europie toczyły się .'2 konttikty zbrojne. r.a Bliskim Wschodzie — 50- w Azji — ii. ^{w A}'^rV' cc — ?3. na obszarze obu Ameryk — 27. Szerzej zob.: Uppsala Confiic: ■ - U^:RD<Hup;\^,’www.pcr.uu. sc/rescarch.-UCDP our-d«ii&.htm>.

^:c Przedstawiona w dai$ze; czci:: koncepcja .starych i nowych woier." zasadniczo oparta ;es: na rozwa-żoaiach zawarwzh w praev. M. Kaldor. .W* Ol.i Wers. Onęamzc.i i science c Global E’&. Car.br: g<

1999.