SKMBT5007122709470 11
'1
CZĘŚĆ II • DZIAŁANIE
ficzna wymowa książki i toczonych w niej dyskusji światopoglądowych wymaga odrębnej analizy (zob. zwh t. 2, s. 272-314, 377-383).
F. Dostojewski, Bracia Karamazow. Powieść tu czterech częściach z epilogiem, cl. 3-4, przeł. A. Wat, Warszawa: PIW, 1959, s. 298, 302-303.
Streszczenie
Wielu ludzi sądzi, że istnieją normy moralne, które są powszechne (obowiązujące wszystkich ludzi), obiektywne (niewytworzone przez nich) i bezwarunkowe (bezwzględne). Wzorcowym przykładem talach norm jest zakaz „nie zabijaj!”. Etyczni relatywiści negują powszechność i bezwarunkowość norm, natomiast subiektywiści - ich obiektywność. Powołują się oni przede wszystkim na rozbieżność przekonań etycznych różnych ludzi. Bliższa analiza pokazuje jednak, że rozbieżności te (choć faktyczne) nie są aż tak wielkie, jak głoszą relatywiści. Co więcej, niekiedy zwolennicy ograniczenia niektórych norm (na przykład zwolennicy prawnego dopuszczenia aborcji), argumentując za swym stanowiskiem, w punkcie wyjścia zakładają ich obowiązywanie. Jednym z zadań teorii etycznych jest wyjaśnienie istnienia i obowiązywania norm. Teorie reduk-cjonistyczne lub relatywistyczne (hedonizm, utylitaryzm) starają się przy tym wykazać, że normy nie posiadają którejś z wymienionych tu cech. Istnieją trzy typy nieredukcjonistycznych teorii etycznych: teorie natury, teorie wartości, teorie teistyczne. Pierwsze z nich (nawiązujące do Arystotelesa, zwłaszcza do teorii cnót) uprawomocniają normy moralne w odwołaniu do natury ludzkiej, drugie — do idealnych wartości (w sensie Platońskim lub fenomenologicznym), trzecie - do Boga jako absolutnego „prawodawcy”. Szczególną odmianą teorii wartości jest personalizm nawiązujący do etyki Immanuela Kanta. Słabością etyki Kanta jest redukcja moralności do rozumności, a słabością personalizmu (jeśli nie idzie w parze z teizmem) - brak absolutnego ugruntowania ludzkiej godności. Przez wiele wieków — zarówno w dociekaniach filozoficznych, jak i w praktyce życiowej - dominowała etyka teistyczna (lub szerzej: religijna). Powoływała się ona na Boże objawienie norm (Dekalog Mojżeszowy), dając w ten sposób - w przeciwieństwie do innych etyk - proste, absolutne i perso-
ROZDZIAŁ 6 • MORALNOŚĆ
nalne wyjaśnienie ich obowiązywania. Przy okazji etyka teistyczna generowała interesujące zagadnienia spekulatywne, na przykład czy coś jest moralnie dobre, bo Bóg tak chce, czy na odwrót? (tak zwany dylemat Eutyfrona). Rozwój procesów laicyzacyjnych doprowadził do poszukiwania nowych projektów etycznych. Jednym z nich był program etyki niezależnej Tadeusza Kotarbińskiego. Polegał on na uogólnieniu wytycznych wspólnego nam głosu sumienia. Uogólnienie to można wyrazić w opisie wzorca spolegliwego opiekuna. Poszczególne teorie etyczne mogą różnie wyjaśniać pochodzenie tego wzorca, wszystkie jednak muszą akceptować to, że jest on nam jakoś dany w naszym doświadczeniu moralnym. Niestety, etyka niezależna, pomimo swych zalet, nie dysponuje wyraźnym kryterium rozstrzygania sporów moralnych (na przykład o eutanazję). Proponowane kryteria (zwłaszcza etyczny konsensus) zakładają jakiś kompromis z relatywizmem. Nic więc dziwnego, że wśród przeciwników relatywizmu wzrasta popularność etyki Bożych przykazań, które w sposób bezdyskusyjny regulują najważniejsze kwestie moralne. Dewizą wyznawców tej etyki może być maksyma Fiodora Dostojewskiego: „jeśli Boga nie ma, wszystko jest dozwolone”.
Bibliografia
Arystoteles, Etyka Nikomacbejska, przeł. i oprać. D. Gromska, Warszawa: PWN, 1982.
Chwedeńczuk B., Przekonania religijne, Warszawa: Alecheia, 2000.
Chyrowicz B., Bioetyka i ryzyko. Argument „równipochyłej" w dyskusji wokół osiągnięć współczesnej genetyki, Lublin: TN KUL, 2000.
Czy normy etyczne są przykazaniami? (dyskusja z 16-18 XII 2005 r.), „Diametros. Internetowe czasopismo filozoficzne” 2006, nr 7.
Dostojewski E, Bracia Karamazoiu. Powieść w czterech częściach z epilogiem, 1.1-2, przeł. A. Wat, Warszawa: PIW, 1959.
Galewicz W., Studia z etyki przekonań, Kraków: Universitas, 1998.
Herbut J., Etyka konsensywna, [w:] tegoż, Studia metafilozoficzne, 1.1, Lublin: TN KUL, r993> s. 295-324.
Hóffe O., ImmanuelKant, przel. A.M. Kaniowski, Warszawa: PWN, 2003, cz. III—IV, s. 169-259.
177
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
SKMBT?5007122709250 04 CZEŚĆ II * DZIAŁANIE kultury i świadomości to złudzenie, albo człowiek w swej
SKMBT?5007122709470 21 CZĘŚĆ II • DZIAŁANIE wyraźna koncepcja szczęścia ostatecznego. Na nią jednak
SKMBT?5007122709250 02 CZĘSC II • DZIAŁANIE to wzdrygamy się, gdy patrząc na goryle, myślimy: „Jeste
SKMBT?5007122709250 03 CZĘŚĆ II • DZIAŁANIE piteków), lecz także inne gatunki człowieka (człowiek zr
SKMBT?5007122709250 05 CZĘSC II • DZIAŁANIE Arystotelesa koncepcja duszy wiąże się z kontekstem kult
SKMBT?5007122709250 06 CZEŚĆ II • DZIAŁANIE musiał przyjąć, że istnieje jedyna doskonała substancja
SKMBT?5007122709250 06 CZĘŚĆ II ■ DZIAŁANIE musiał przyjąć, że istnieje jedyna doskonała substancja
SKMBT?5007122709250 07 n CZęŚĆ II • DZIAŁANIE ona na sporządzenie długiej listy, gdzie po lewej stro
SKMBT?5007122709250 07 CZĘSC II • DZIAŁANIE ona na sporządzenie długiej listy, gdzie po lewej stroni
SKMBT?5007122709250 08 CZĘŚĆ II • DZIAŁANIE Prawa psychofizyczne? Wydaje się, że jeśli nauka będzie
SKMBT?5007122709250 08 CZĘSC II • DZIAŁANIE Prawa psychofizyczne? Wydaje się, że jeśli nauka będzie
SKMBT?5007122709250 09 CZęŚĆ II DZIAŁANIE Dwie półkule - dwa paradygmaty Niektóre z eksperymentów
SKMBT?5007122709250 09 CZĘSC II • DZIAŁANIE Dwie półkule — dwa paradygmaty Niektóre z eksperymentów
SKMBT?5007122709250 10 CZĘSC II • DZIAŁANIE tożsamości. Jeśli jednak zastąpimy je pojęciem ciągłości
SKMBT?5007122709250 11 CZĘŚĆ II • DZIAŁANIE Powyższy problem da się sformułować dwojako. Można bowie
SKMBT?5007122709250 11 CZĘSC II • DZIAŁANIE Powyższy problem da się sformułować dwojako. Można bowie
SKMBT?5007122709250 12 CZęŚĆ II • DZIAŁANIE Jeśli wierzyć kontynuatorom dzieła Darwina i innym natur
więcej podobnych podstron