WSP J POLN235

298

Temt DobrzytiiJu, Teku

przez siebie słowa. Pod koniec komunikatu sygnalizuje rozwiązanie kontaktu. Przykładem inicjalnych wypowiedzi o funkcji fatycznej mogą być zwroty do adresata (w tym także apostrofy literackie), powitania, prośby o uwagę. Na końcu tekstu występować mogą podziękowania za jego odbiór, zwroty do słuchacza lub czytelnika zapowiadające koniec wypowiedzi, a także pożegnania. Takie wstępy i zakończenia są niezbywalnym składnikiem wypowiedzi ustnych; podobne konstrukcje występują też w niektórych tekstach pisanych, np. formuły inicjalne i finalne w listach. W pewnych gatunkach owe części delimitujące wyodrębniły się kompozycyjnie, np. wstępy i zakończenia w rozprawach, słowa wstępne, posłowia i epilogi w powieściach.

Drugą dającą się zauważyć prawidłowością w zakresie kształtowania początkowych i końcowych fragmentów tekstu jest występowanie w nich wypowiedzeń „metatekstowych", odnoszących się do całego tekstu. Termin metatekst został wprowadzony przez Annę Wierzbicką (Mayenowa, 1971); oznacza on wypowiedź, której tematem jest sam tekst. Metatekstowy charakter ujawniają wstępy w tekstach reprezentujących różne gatunki. We wstępach tych znaleźć można zapowiedź, o czym będzie mowa w danym tekście, czasem pojawia się komentarz na temat jego kompozycji, wdaści-wości stylistycznych, reprezentowanego przez tę wypowiedź gatunku; podawane bywają powody i okoliczności jej powstania itp. Funkcję metate-kstową pełni też tytuł utw'oru literackiego, który jest nazwą pozwalającą identyfikować dany tekst, zarazem zaś stanowi swego rodzaju komentarz do jego treści lub określa formę gatunkowy wypowiedzi (Danek, 1972). Podobne konstrukcje metateksiowe zagęszczają się na końcu tekstu.

Pośród wyrażeń metatekstowych wyróżnić można takie, które funkcję wskazywania początku i końca wypowiedzi pełnią w sposób jawny, wykorzystując znaczenie elementów kodu językowego. Są to wyrażenia w rodzaju: Zacznę od..., Na początku tego opowiadania..., Tu kończy się historia..., Skończona bajka!, Koniec itp. - będące sygnałami delimitacji tekstu (por. Dobrzyńska, 1974).

Wypowiedzenia inicjalne oraz finalne o charakterze metatekst owym tworzą wyraźnie wyodrębnione części komunikatu, nazywane ramą (Łot-man, 1970; Uspienski, 1970; Mayenow-a, 1979). Owa rama metatekstowy może być zestawiana z analogicznymi zjawiskami kompozycyjnymi w całościach znakowych spoza obszaru komunikacji językowej - w rytuałach, obrzędach, w dziełach plastycznych, muzycznych, teatralnych itp. Możliwość tworzenia wypowiedzi metatekstowych jest jednak wyłącznie domeną języka.

Wydzielenie metatekstu i ukazanie jego funkcji w wypowiedzi jest ważne, ponieważ pozwala dokładniej uchwycić i opisać strukturę różnych wypowiedzi i form gatunkowych, także literackich. Metatekst odautorski oka-

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
dobrzyńska 4 Ti>\i Ootrry ńti.r. Tci« 298 przez siebie słowa. Pod koniec komunikaiu sygnalizuje r
dobrzy 25252525F1ska 4 298 n>.-u /W*nn*.r, 1f*%: przez siebie slowj. Pod koniec komunikatu sygnal
WSP J POLN230 TEKST TERESA DOBRZYŃSKA Pojęcie tekstu. - Zdanie w tekście. - Tekst - całościowy komun
WSP J POLN233 296 Teresa Dobrzyńska, Teks* trójczłonowego (np. Jan Firbas). Problemy te są żywo dysk
45 (298) 57 będzie wytwarzał lylko wówczas, gdy ze sprzedaży wytworzonych przez siebie towarów uzysk
skanuj0049 (24) 57 będzie wytwarzał tylko wówczas, gdy ze sprzedaży wytworzonych przez siebie towaró
skanuj0049 (24) 57 będzie wytwarzał tylko wówczas, gdy ze sprzedaży wytworzonych przez siebie towaró
Poznajemy rysujemy dla 6 latkówh I Dokończ obrazek. Spróbuj dorysować wymyślone przez siebie gwiazdk
S5001222 zajętych przez siebie ziem. Nie ma przesady w zdaniu, że rodowód wczesnośredniowiecznej kul
12 Wstęp postawioną przez siebie tezę o specyficzności i „osobności” tego rodzaju piśmiennictwa,
page0150 143Schulze — Schumacher łej, uwielbianej przez siebie Cecylii Tychsen, uwiecznił wr poemaci
page0167 WOJEWODA KIJOWSKI, KANCLERZ WIELKI KORONNY. W Zamości a, w zbudowanym przez siebie zamku, p
page0216 212 Powiedzieliśmy, ze samowiedza jest jedna, że donosi nam o najmniejszych, przez siebie d

więcej podobnych podstron