WSP J POLN254140
461
Kategorie gramatyczne wspótczesnei polszczymy
Względy semantyczne ograniczają możliwość tworzenia rozkaźników od czasowników nieczynnościowych, np. nie można ich tworzyć od móc, potrafić, widzieć, można, choć dziwnie brzmią, od znajdować się, przebywać itp.
Formy pozostałych osób (1. osoby liczby pojedynczej oraz 3. osoby* obu liczb) tworzone analitycznie za pomocą partykuły mech [mech wejdzie, niech wejdą, mech wejdę) mają charakter niejasny semantycznie: wydaje się, że jest w nich ukryty apel do odbiorcy, aby spowodował wykonanie czynności przez nadawcę lub osobę trzecią: Pozwól, mech siądę (rzadkie: niech siądziemy), Niech Piotr przyjdzie ‘spowoduj, żeby Piotr przyszedł’. Formy z niech mogą być też wariantem stylistycznym, nieco archaicznym, form 2. osoby [niech mama to zrobi).
Oprócz gramatycznych form trybu rozkazującego istnieją w polsz-czyżme konstrukcje z czasownikiem posiłkowym mieć, służące do przekazywania cudzego rozkazu lub też sugerujące nacisk opinii w sprawie wyko-nania wskazanej przez czasowniki czynności: Masz [macie, mają) to napisać.
Osoba
Kategoria ta aktualizuje wypowiedź przez odniesienie opisywanego stanu rzeczy do uczestników dialogu: odrębna forma wyróżnia sytuację, gdy wykonawcą czynności (nosicielem stanu) jest nadawca całej wypowiedzi (czytam gazetę, siedzę w czytelni, jestem głodny - 1. osoba), odrębna forma odnosi do odbiorcy [czytasz, siedzisz, jesteś głodny - 1. osoba) i wreszcie odrębna forma opisuje sytuację, gdy wykonawcą (lub nosicielem stanu) nie jest ani nadawca, ani odbiorca, ale ktoś inny (coś innego): Jan czyta gazetę, siedzi w czytelni, jest głodny. W tym uprzywilejowaniu gramatycznym nadawcy i odbiorcy przejawia się istotna funkcja języka, który jako narzędzie komunikacji określa rolę obu rozmówców wr zdarzeniu będącym treścią komunikatu.
Istnieje duża grupa predykatów, które nie mogą być orzekane o osobach, wówczas mają one wyłącznie formę 3. osoby, przy czym najczęściej w ogóle nie można odnieść tej formy do jakiegokolwiek gramatycznego podmiotu [mży, zmierzcha się, świta itp.) lub też formalny podmiot ma charakter pleo-nastyczny (np. deszcz pada, wiatr wieje). Są to przede wszystkim predykaty odnoszące się do zjawisk przyrodniczych (atmosferycznych, fizjologicznych, np. mdli go), a także modalno-oceniające typu można, trzeba, należy, wypada itp.
Czasowniki mające wszystkie formy osób dysponują ponadto odrębną formą służącą do ukrycia wykonawxy czynności (agensa). Jest to tzw. forma bezosobowa z końcówrkami -no, -to [zrobiono, napisano, przyniesiono), która w* zasadzie wyklucza nadawcę i odbiorcę jako agensów*. oraz forma z się, która uczestników dialogu nie wyklucza: pisze się U napisało się, przynosi się
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
WSP J POLN254136 457 Kategorie gramatyczne współczesnej polszczyzny Współczesny stan rzeczy w zakres
WSP J POLN254134 Kategorie gramatyczne współczesne] polszczyzny 455Kategorie gramatyczne współczesne
WSP J POLN254142 Kategorie gramatyczne współczesne) polszczyzny 463 Pewne osobliwości wykazuje grupa
WSP J POLN254152a 475 Kategorie pojęciowe wyrażane słowotwórczo Kategoryzacja słowotwórcza grupuje o
WSP J POLN254149 Pojecie kategorii słowotwórczej w dziejach myśli językoznawczej 471 z wanny’. Podob
WSP J POLN254206 530 tktftłjn Walczjk, Kontakty polszczyzny z lęzykami niesiowutiikum mującej po sto
WSP J POLN254210 534 Bogdan Walczak, Kontakty polszczyzny z języlumi niesłowiańskim dżez/jazz, finis
WSP J POLN254212 536 BogJiir. Walczak, Konukry polszczyzn? 7. rykami niesłowiańskimi formacje są czę
WSP J POLN25439 357 Metafora i metom mu. w słowniku ły semantycznej regularności derywatów. W odnies
WSP J POLN254138 Kaiegone gramatyczne współczesnej polszczyzny 459 względu na funkcje można więc mów
WSP J POLN254132 KATEGORIEGRAMATYCZNE RENATA GRZEGORCZYKÓW A Pojęcie kategorii gramatycznej. - Relat
WSP J POLN254141 462 Rcmu GrttgorczyJcoiui, Kategorie gramatyczne U przyniosło się itp. Pierwszy typ
WSP J POLN254145 466 Rm.ir.1 Gntfpraykow, Kategorie gramatyczne Pokażmy przykładowo najważniejsze ty
16669 Wykłady z polskiej fleksji3 1 168 Kategorie gramatyczne polszczyzny (werbalne)10.3.2. Nieosob
więcej podobnych podstron