WSP J POLN254151

473

Podstawową ideą teorii kognitywnej jest przekonanie, że kategoryzacja świata nie ma charakteru obiektywnego, ale jest pewną interpretacją rzeczywistości, narzuconą przez umysł poznający, który ustalając podobieństwa między obiektami, kategoryzuje świat subiektywnie, w sposób nieostry, opierając się na zjawiskach typowych i uznając je za reprezentatywne dla całej kategorii (tzw. prototypy). Struktura pojęciowa właściwa umysłowi poznającemu znajduje potwierdzenie w faktach gramatycznych i słowotwórczych. Podstawowe pojęcia, za pomocą których człowiek ujmuje świat, wyrażane w sposób regularny i obowiązkowy stanowią kategorie gramatyczne, natomiast wyrażane w sposób nieregularny i nieobligatoryjny, ale za pomocą określonych wykładników, stanowią kategorie słowotwórcze.

Aspekt kognitywny pozwala zatem spojrzeć na kategorie słowotwórcze jako na świadectwa właściwości poznawczych ludzkiego umysłu.

Kategorie pojęciowe wyrażane słowotwórczo

Przez kategorie słowotwórcze rozumie się kategorie pojęciowe (kognitywne) wyrażane w danym języku za pomocą specjalnych wykładników formalnych (formantów słowotwórczych) w sposób nie w pełni regularny i obligatoryjny (w przeciwieństwie do kategoru gramatycznych, które charakteryzuje duży stopień regularności, por. hasło Kategorie gramatyczne).

Definicja ta jest równoważna zakresowo definicjom spotykanym w pracach słowotwórczych (por. Grzegorczykowa, 1979; Grzegorczykowa, Pu-zynina, 1984), które określają kategorię słowotwórczą jako klasę derywatów charakteryzujących się tym samym typem relacji semantycznej między for-mantem i tematem (tą samą wartością kategorialną), np. palacz, pisarz, dawca, przewoźnik tworzą kategorię nazw wykonawców czynności. Oczywiście dla językoznawców istnieje trudny problem metodologiczny określenia zakresu kategoru słowotwórczej, mianowicie decyzji, czy klasy reprezentowane przez małą liczbę derywatów i mające szczegółowe znaczenia (np. nazwy wódek typu wiśniówka, anyżówka) uznać za odrębne kategorie słowotwórcze, czy też za szczegółowe realizacje ogólniejszej kategorii, w tym wypadku pojęcia ‘przedmiot charakteryzowany przez materiał, z którego został zrobiony' . Istnieje na ten temat literatura specjalistyczna (por. Grzegorczykowa, Puzynina, 1984). Z punktu widzenia kognitywnego właściwsze jest -jak się wydaje - ujęcie uogólniające.

Językoznawstwo kognitywne wyróżnia wstępny (hipotetyczny) zestaw (ok. 25) uniwersalnych kategorii pojęciowych, znajdujących odbicie w strukturze języka. Są to następujące kategorie (por. m.in. Lakoff, 1982: Jacken-doff, 1983; Langacker, 1987); przedmiot, substancja, osoba, liczba, istnienie,

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
WSP J POLN254156 Kategorie pojęciowe wyrażane słowotwórczo 479 Żywe do dziś są nazwy istot młodych w
WSP J POLN254158 Kategorie pojęciowe wyrażane słowotwórczo 481 Kauzatywnośc jest też składnikiem sem
WSP J POLN254152a 475 Kategorie pojęciowe wyrażane słowotwórczo Kategoryzacja słowotwórcza grupuje o
WSP J POLN254132 KATEGORIEGRAMATYCZNE RENATA GRZEGORCZYKÓW A Pojęcie kategorii gramatycznej. - Relat
WSP J POLN254147 KATEGORIE SŁOWOTWÓRCZE W PERSPEKTYWIE KOGNITYWNEJ RENATA GRZEGORCZYKOWA,
WSP J POLN254134 Kategorie gramatyczne współczesne] polszczyzny 455Kategorie gramatyczne współczesne
WSP J POLN254142 Kategorie gramatyczne współczesne) polszczyzny 463 Pewne osobliwości wykazuje grupa
WSP J POLN254186 511 LkKbnoii typów słowotwórczychLiczebność typów słowotwórczych Struktura kwantyta
WSP J POLN25463 Wykładniki językowe Kęreotypizacji 381 Modolność podstawowych odmian
WSP J POLN254128 Grupy chrcmatonunów 449 literą nawet wtedy, gdy obiekt ten jest rezultatem produkcj
WSP J POLN254160 483 Bibliografia form trybu, a także leksykalnie za pomoc;} partykuł modalnych. O t
WSP J POLN254193 518 Jiuiwijjj Siwfar. Język pntiki w świetle sumcyki łowa. Jurij Kryłow zauważył, ż
WSP J POLN25421 339 Rodzaje odtworzeńRodzaje odtworzeń Polem obserwacji i źródłem wyodrębniania fraz
WSP J POLN254243 568 BoęJjn Watcotk, Język polski tu Zichodzic rozmaitości nie jest możliwe. Wyzysku
WSP J POLN254323 Andrzej Muru Lew teki. Językoznawstwo polskie w XX wieku 650 jest tom zbiorowy pod
WSP J POLN25489 408 Ewa Rzeidskti-Fel&zko, Nazwy wUsnr cze bogatsza jest treść nazwy własnej War
Obraz (657) 2. Podstawowe pojęcia opisu składniowego polszczyzny Na przykład składnik powieści jest
34 Paweł Drobny Podstawowym błędem teorii neoklasycznej jest ignorowanie znaczenia czasu. Nie istnie

więcej podobnych podstron