WSP J POLN254319

646

Arulrtaj Maria Lesicki, Językoznawstwo polskie w XX wieki

zykicm literackim. Pierwszymi w tym zakresie były prace Bronisława Wieczorkiewicza: Gwara, warszawska dawniej i dziś (Warszawa 1966) i Słownik gwary warszawskiej XIX wieku (Warszawa 1966).

Równocześnie podejmowane są badania nad ogólnopolskim językiem mówionym. Pierwszym większym opracowaniem te) problematyki jest K. Pisarkowej Składnia rozmowy telefonicznej (Wrocław 1975).

Bliskość obydwu nurtów badawczych została w pełni uchwycona w referatach konferencji w 1975 r. w Lublime [Studia nad składniej polszczyzny mówionej, pod red. T. Skubalanki, Wrocław 1978), na której wykazano, że w obu rodzajach polszczyzny analiza gramatyczna i leksykalna musi uwzględniać uwarunkowania pragmatyczne. Wychodzące od 1977 r. czasopismo „Socjolingwistyka. Studia i Analizy”, pod redakcją Władysława Lubasia, objęło tematycznie zarówno problemy polszczyzny mówionej, jak i jej odmian uwarunkowanych społecznie. W połowie lat siedemdziesiątych kształtują się zespoły badające język mieszkańców: Lodzi (pod kierunkiem Marii Kamińskiej), Górnego Śląska i Zagłębia (pod kierunkiem Lubasia), Krakowa (pod kierunkiem Bogusława Dunaja), Wrocławia (pod kierunkiem Franciszka Nieekuli). Z tym nurtem związana jest też tematycznie praca Zofń Kurzowej opracowana na podstawie materiałów archiwalnych: Polszczyzna Lwowa i kresów południowo-wschodnich do 1939 r. (Warszawa-Kraków 1983).

Nurt strukturalny oddziałał też na badania historyczne. Miejsce rejestracji zmian językowych i tłumaczenia ich niesprawdzalnymi czynnikami psychologicznymi zajmują próby objaśniania ich czynnikami sprawdzalnymi obiektywnie. Pierwszą taką wzorcową pracą jest wspomniany Rozwój fonologiczny języka polskiego Stiebera, gdzie autor ujmuje historię języka jako sekwencję kolejnych systemów i większość zmian fonologicznyck w dziejach języka polskiego objaśnia jako próby rozwiązania sprzeczności wewnątrz systemu fonologicznego.

W podobnym kierunku zmierzało rozumowanie Antoniego Furdala w pracy O przyczynach zmian głosowych w języku polskim (Wrocław 1964). Autor pokazał lawinowy charakter skutków zmian fonetycznych. Skutki procesów, które zaszły w VHI-XI w., tj. przegłosu czy wokalizacji jerów, widać jeszcze w zmianach fonetycznych przebiegających w XVI1I-XIX w. Inną drogę obrała H. Koneczna, która w pracy Charakterystyka foneiyczna języka polskiego (Warszawa 1965) wszystkie przeobrażenia fonetyczne w historii polszczyzny interpretuje jako wynik stałych tendencji artykulacyj-nych, tj. określonych sposobów rozwiązywania problemów artykulacyj-nych lub akustycznych, powstających w rozwoju języka. Strukturalną, a jednocześnie wykorzystującą aparat terminologiczny cybernetyki próbą objaśnienia zmian i tendencji językowych są prace Ireny Bajerowej, wśród nich znakomita synteza: Kształtowanie się systemu polskiego języka literackie-