zagadnienia egzaminacyjne z teorii literatury (163)

6. AKTYWNOŚĆ ODBIORCY DZIEŁA- UJECIE FENOM r.NOL(XvICZm____

STRHKTURAS1STYCZNE I POSTSTRUKTE^USTYCZNE.

_:TPRO CANTU LECTORTS IlABEiND SUA FATA LJBELLP "~~21ArKŻrtłE OD ODiiiOW'ĆŻJfT.AlJiAJKA K^tĄ^ECŻKŻ ROŻNE MAJĄ LOSY”’

1EREN11ANMAUR „DE UTTERIS. SYLLABISETMETRES”

W odbiorze dzieła -literackiego refleksja teoretyczna wykrywa różne procesy, które są ze sobą współwystępujące: przestrzeganie znaków gra3czn3^fck lub akustycznych, rozumienie znaczeń poszczególnych wyrazów i zdań •wraz ich presupozycjarni, konotacjami i ewentualnie sensem przenośnym, wielokrotne scalanie tych zdań w wyższe układy -r^czerii&^y^jatpdaiane prz&g-arnpiiSkaeje wrpebń£jącx^ńejsc— niedonki diieiiijr-rtu'. W tych wymienionych procesach odbywa.sie interakcja między danymi tekstami,.ą dciywncścią czytelnika ''współdetermmowanegó' przez aktualne, społecznie rozpowszechnione i OTiówdipiające- ręgufjr^-odKóru. Należy do nich: zriaki graficzne lub brzmieinowe oraz ' schematy żnaczeriidwe pos^zegolnyćłtizdań w tekstowej kolejności, określone przez normy ••en^ilycz^e^języl^ąrw kr.órym litwor)eśLnapissny”Mówi się o schematach, ponieważ nawet poszczególne zdania nie są i nie mogą być zrozumiane zupełnie jednakowo przez różnych odbiorców.. ze względu na płynność zakresu znaczeniowego wyrazu, pewną dowolność w wyborze ich fakultatywnych semów (składników znaczeniowych) uobecnią się u odbiorcy. W owej interakcji miedzy danymi tekstu a aktywnością czytelnika układ sił jest w różnych przypadkach niejednakowy, zależy- od takich momentów jak: moc sterownicza samego tekstu, rygoryzm rozpowszechnianych reguł odbioru, stopień zgodności między tymi dwoma -czynnikami, wreszcie poziom operacji odbiorczych' im dalej odchodzimy <xl rozumienia poszczególnych, zdań bu konstruowaniu wyższych układów¹ znaczeniowych, rym różnorodniejsze sa niozkw ości i zwiększa s-ę swoboda odbiorcy. Dużą rolę odgrywają ru indywidualne dyspozycje czytelnika

"* UJĘCIE fenomenologiczni:

‘Fenomenologia w badaniach literackich to kierunek wywodzący się z fenomenologii F.dmunda riusseria. Zwyfde wiąże się z pracami Romana. Ingardena dotyczącymi sposobu istnienia i pozdawania dzieła literackiego oraz ic-h twórczą realizację w tzw Szkoie w Koństańćjr^ódstawcwa teza fenomenologiczna brzmi: „wszystko, co zjawia się w świacie, uzyskuje sens dzięki aktom świadomości”, świadomość stara się widzieć to, co się zjawia bez żadnych uprzedzeń i gotowych teorii, skupiając się na tym, co najistotniejsze (istota rzeczy, czyli „eid.cs'0, a nie na tym, co przypadkowe i jednostkowe. Fenomenologia nie dotyczy świata i jest czystym badaniem transcendentalnym, w którym ma być ukazane, w jaki sposób konstytuuje się świat realny jako korekt czystej świadomości.

Idąc tym tropem można określić aktywność odbiorcy w ujęciu fenomenologicznym. Georges Pouiet, idąc za Casio nem Bąchciardetji, utrzymywał, że źródłem jest akt wyobraźni twórcy, do którego trzeba dotrzeć w akcie lektury i z którym ostatecznie -trzeba się utóżWiuiać. Stopniowo, w trakcie lektury, bauera między czytelniłciehi i autorem upada i w efekcie wnikliwego czytania dochodzi do duchowej uczty między dwoma podmiotami, opartej na identyfikacji czytelnika z autorem. Owa fenomenologia literatury wprowadziła do dwudziestowiecznej literatury koncepcję aktywnego czytelnika współtworzącego ( w wersji radykalnej: tworzącego) sens dzieła.