236,237

256 Problematyka narkotyków i narkomanii...

art. 25. ustawy leczenie przymusowe może być stosowane tyl ko na podstawie orzeczenia sądu oraz tylko i wyłącznie wo bec osób, które nie ukończyły 18. roku życia (tj. osób malo4 letnich w rozumieniu prawa cywilnego)'". Oznaczało to zwycięstwo poglądu, iż. warunkiem koniecznym powodzenia terapii odwykowej jest jej dobrowolność i wola podjęcia liczenia przez pacjenta, a wszelki przymus jest w takim przy padku najczęściej nieskuteczny. Stąd ograniczenie możliwości jego stosowania do osób poniżej 18. roku życia, głównie ze względu na fakt, iż w tym wieku wola leczenia rzadko kiedy występuje. W każdym razie nie uzyskała poparcia tendencja do jak najszerszego stosowania leczenia przymusowego, również w stosunku do osób dorosłych.

Drugi z przejawów liberalizmu obowiązującej ustawy to jak wspomniano przewidywany przez nią zakres kryminali-zacji. W tym zakresie jej przepisy karne koncentrują się na represji karnej czynności związanych ze stwarzaniem nielegalnej podaży środków odurzających. W związku z tym, w obowiązującym aktualnie stanie prawnym, przestępstwa stanowią takie czyny, jak: uprawa maku lub konopi wbrew przepisom ustawy oraz zbiór mleczka makowego i słomy makowej (art. 26.), wyrób środków odurzających lub psychotropowych i przerób mleczka makowego lub słomy makowej (art. 27.), wyrób, przerób, zbywanie lub nabywanie przyrządów mogących służyć do niedozwolonego wyrobu lub przerobu środków odurzających (art. 28.), przywóz z zagranicy, wywóz za granicę lub przewóz przez terytorium Polski .środków odurzających lub psychotropowych (art. 29.), wprowadzanie do obrotu środków odurzających lub psychotropowych, mleczka makowego i słomy makowej (art. 30.), udzielanie innej osobie wbrew przepisom ustawy środka odurzającego lub psychotropowego lub nakłanianie innej osoby do zażywania takiego środka (art. 31.) i wreszcie udzielanie innej osobie środka odurzającego lub psychotropowego, ułatwianie jego zaży-

' Osobne zagadnienie w tym zakresie stanowią środki, jakie można stosować wobec osób nieletnich w rozumieniu prawa karnego (tj. takich, które nie ukończyły 17. roku życia), na podstawie Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich z 1983 t Dokładniej na ten temat por. H Haak: Prawo n\'łvc narkomanów. Poznań 1993.

wania lub nakłanianie do jego zażywania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej (art. 32.). Równocześnie, co należy podkreślić, z punktu widzenia surowości zagrożeń ustawowych, przewidzianych za powyższe czyny przez Ustawę o zapobieganiu narkomanii, prawo polskie nie odbiega w istotny sposób od stanu istniejącego w krajach Europy Zachodniej.

Nie stanowią natomiast zgodnie z obowiązującym stanem prawnym ani przestępstwa, ani wykroczenia takie czyny, jak: konsumpcja środków odurzających (nawet jeśli odbywa się ona w obecności innych osób, co kryminalizowała ustawa z 1951 r.), nabywanie środków odurzających lub psychotropowych i wreszcie ich posiadanie. Podkreślić należy, iż takie rozwiązanie zostało przyjęte przez twórców ustawy z 1985 r. w sposób całkowicie świadomy i nie było żadnym przeoczeniem. Rzecz w tym, iż wychodzili oni z założenia, że powyższe czynności, a przede wszystkim nabywanie i posiadanie narkotyków (bo w przypadku konsumpcji sprawa jest oczywista), stanowią czynności typowe dla osób uzależnionych, a szerzej konsumentów narkotyków, a więc są czynami związanymi z popytem na te substancje. Nie można bowiem zażyć narkotyku nie nabywszy go uprzednio, lub nie wszedłszy w inny sposób w jego posiadanie i następnie nie posiadając go, zwłaszcza bezpośrednio przed zażyciem. W tym sensie nabywanie i posiadanie narkotyków to czynności dla narkomanów „normalne" i powszechnie w tej grupie występujące. Jeśli ustawodawca nie chciał stosować wobec osób uzależnionych represji karnej i realizował wobec nich podejście profilaktyczno-lecznicze, czynności te musiały pozostać zde-kryminalizowane. W ten sposób prawo polskie (.łaje możliwość represjonowania karnego producentów, przemytników, handlarzy narkotyków itp. osób, które nie będąc najczęściej same konsumentami tych substancji, czerpią jedynie korzyści z cudzego nałogu. Natomiast w stosunku do samych narkomanów tylko i wyłącznic z tego powodu, iż są oni narkomanami, represja karna nie może być stosowana. Osoby takie powinny być natomiast przedmiotem intensywnych oddziaływań profilaktycznych i terapeutycznych ze strony odpowiednich służb socjalnych i medycznych, a także organizacji społecznych, oddziaływań mających na celu udzielenie im pomocy i skłonienie do dobrowolnego podjęcia leczenia i rehabilitacji.