CCF20090811076

166 Ser en Kierkegaard, Modlitwy. Nowa interpretacja jego życia i myśli

stopnia, zaangażowana w bezpośredniość a więc absolutnie poddana względnym celom, w ten oto sposób, doskonały ruch rezygnacji jest wyrzeczeniem się względnych celów. Oczywiście owo absolutne wyrzeczenie się jest niemożliwe, ponieważ to sama egzystencja stoi na drodze człowieka, który ze swej strony tworzy absolutną relację²⁹. Znaczenie nieskończonej rezygnacji można zatem zdefiniować w kategoriach kierunku, do którego zmierza - absolutnego końca - a w rezultacie - cierpienia. Otóż Kierkegaard zajmuje się kwestią konieczności całkowitej relacji do absolutu w bardziej konkretny sposób. Na przykład, w Czystości serca „pragnienie jednej rzeczy” jest nieodzownym ekwiwalentem posiadania absolutnego stosunku do absolutu; zaś przeszkody w pragnieniu jednej rzeczy odpowiadają względnym celom, których należy się całkowicie wyrzec. Możliwe jest też scharakteryzowanie nieskończonej rezygnacji w terminach pragnienia jednostki, by odrzucić wszystko w imię jej wiecznego szczęścia. Tam, gdzie takie pragnienie jest obecne, cała egzystencja człowieka ulega absolutnej przemianie. Jednak jeśli istnieje coś, czego jednostka nie jest w stanie się wyrzec, to wtedy związek z wiecznym szczęściem nie występuje, a wewnętrzne życie jednostki nie ulega przemianie.

Próba wyrzeczenia się względnych celów za sprawą skończoności i tymczasowości przynosi ze: sobą cierpienie, cierpienie zaś jest jednym ze środków, dzięki którym samo-świadomość i samo-rozwój stają się intensywniejsze. Przeżywanie cierpienia osobiście i wewnętrznie, nie jest tym samym, co wiedza na temat cierpienia. Są tacy, którzy cierpią i tacy, którzy stają się zawodowcami w sprawach cierpienia innych. Cierpienie nie przychodzi, ot tak po prostu, po zerwaniu z bezpośredniością, lecz z wewnętrznej otchłani, która to zamierzone zerwanie odkrywa przed nami. Cierpienie oznacza stosunek do własnej jaźni; jest znakiem tego, co wewnętrzne, cechą charakterystyczną sfery religijnej - czynem religijnym. Jednakże czyn ten, należy rozumieć w kategoriach wewnętrznego ruchu. Bowiem czyn skierowany na zewnątrz nie zmienia wewnętrznego życia jednostki i dlatego pozostaje w estetycznej a nie religijnej sferze. „Czyn wewnętrzny jest cierpieniem, ponieważ jednostka nie może sama się zmienić, każda taka próba staje się, podobnie jak imitacja, zwykłym oszustwem i właśnie z tego powodu cierpienie jest największym czynem umieszczonym we wnętrzu” ³⁰. Religijne cierpienie jest umieraniem z dala od bezpośredniości, chociaż owo umieranie nigdy nie jest jedno-dła-wszyst-kich. Jeżeli jest ono trwałe to nie tylko dlatego, że nie ustaje, lecz dlatego, że jest obecne w najbardziej rozwiniętych jednostkach religijnych. Umieranie z dala od bezpośredniości można określić również jako zasadę, w której jednostka absolutnie niczego nie może zrobić sama, dlatego jest ona niczym przed Bogiem. Tu samounicestwienie jest zasadniczą formą stosunku do Boga. Tak jak rezygnacja wskazu-

^ Tamże, s. 387. ³⁰ Tamże, s. 388.