etyka msroda4

Rom.ni INGARDEN

rzec/ą. W t\m i tylko u tym znaczeniu mówi o względności wartości Wł. Tatarkiewicz. uważając wszelkie inne znaczenia „względności” za proste pomieszanie pojęciowe Wartość w tym znaczeniu „względna" może. ale nie musi być zarazem wartością, której jakościowe określenie

jest ..relaejonalne".

Trzeba podkreślić, gdy mowa o wartościach o relacjonalnym jakościowym określeniu, że stosunki, które zachodzą między rzeczą wartościową a tą. dla której ona jest wartościowa, mogą być dwojakiego, zasadniczo odmiennego rodzaju. Albo są to stosunki, które ustalamy jedy nie przez „porów nanie" obu wchodzących w rachubę przedmiotów, a przy których zarazem nie zachodzą żadne realne procesy i związki między ich członami — jak np. gdy porównujemy dwa dzieła sztuki, mówiąc na tej podstawie, że jedno jest np. „głębsze” od drugiego lub też że jest bardziej zwarcie skomponowane itp. Albo też przeciwnie: są to „stosunki”, które polegają na dokonywaniu się pewnych realnych procesów, wywołujących w obu członach realne zmiany. Np. pewien „pokarm” jest wówczas i tylko wówczas „pożywny", jeżeli działając na pewien organizm, wywołuje w nim pewne zmiany korzystne dla jego życia. W związku z tym trzeba odróżnić dwie odmiany „względnych” wartości w obecnie rozważanym znaczeniu: (</) takie, dla których pojawiania się w przedmiocie wystarcza zachodzenie stosunku czysto porównawczego i (b) takie, które istnieją, o ile między przedmiotem wartościowym a tym, dla którego tamten jest wartościowy, zachodzą określone realne związki i procesy. Wartość „pożywny”, „pożyteczny”, „wygodny” itp. nie da się więc zaliczyć do tzw. „cech względnych", jak „lewy” — „prawy”, „większy” — „mniejszy”, „lepszy” — „gorszy” itp., nie mówiąc już o tym, że jest w ogóle rzeczą wątpliwą, by wartość czegoś była „cechą” tego, czego jest wartością.

4. Mówi się nieraz o „względności” wartości czegoś w tym sensie, że wartość jest w swym sposobie istnienia czymś bytowo pochodnym, czymś, co w bycie swym jest pozbawione tej autonomii i tej aktualności istnienia, jaką odznacza się — przynajmniej w pewnych wypadkach — sama rzecz, która wartość „posiada”. Mniema się przy tym, że wartość nie istnieje jakoś sama w sobie i przez siebie, jak rzecz, która stanowi jej podstawę bytową i ją określa. Nie precyzuje się jednak wyraźnie sensu owego szczególnego sposobu istnienia, tylko się go przeciwstawia „real-

ności" lego. co nie jest w swym bycie „względne". W każdym razie stojąc na tym stanowisku uważa się, że wartość w swym istiuemu me jest niezależna od istnienia rzeczy, która ją „posiada”, a tak** od lsunema innych rzeczy realnych, które z tamtą zarazem istnieją, a w szczególności nie jest niezależna od podmiotu świadomości, który — jak się nieraz twierdzi - ..tworzy” wartość rzeczy aktem świadomości lub swym sposobem zachowania się wobec pewnej rzeczy lub, ogólniej, przedmiotu, jaki w następstwie tego wartość „posiada”.

Należy tu odróżnić dwa możliwe wypadki: 1) istnienie wartości jest określone i spowodowane tylko przez pewne przedmioty (przez ten, który ją posiada i przez inne z jego otoczenia) albo też 2) wartość jest w swym istnieniu i w swych właściwościach określona i wywołana przez podmiot ludzki, a niekiedy nawet przez całą społeczność ludzką. Nie usiłując określić tu dokładniej sposobu istnienia wartości w każdym z odróżnionych tu wypadków — a wydaje się, że sposoby istnienia wartości mogą się jeszcze znacznie różnić między sobą zależnie od typu wartości, o który w danym wypadku chodzi! — można twierdzić, iż istnienie wartości nie jest następstwem lub skutkiem faktu, że podmiot ludzki poznaje przedmiot, jaki wartość posiada. Istnienie wartości — nawet w wypadku, w którym można by się zgodzić, że jest ona wytworem świadomości lub sposobu zachowania się człowieka — jest niezależne od faktu i od istoty poznania. Akty wytwarzające wartość — o ile w ogóle istnieje coś podobnego — są całkiem innego rodzaju niż akty poznawcze i są zarazem same zależne od poznania rzeczy, która „posiada wartość”. Fakt przypisania wartości pewnej rzeczy nie jest w tym wypadku błędem lub złudzeniem, lecz jea sam uwarunkowany obiektywnym poznaniem rzeczy, która wartość posiada i samej wartości w jej jakościowym określeniu.

5. Wydaje się, że należy odróżnić jeszcze jedną odmianę „ ności” wartości, którą się zazwyczaj miesza częściowo ze „w w sensie epistemologicznym (1), a częściowo ze „względnością" nalną wartości (3). Chodzi w tym wypadku o wartości niektórym podmiotom odpowiednio ukwalifikowanym. nie możliwym podmiotom.

Podmiot, który chce posiadać percepcję tego rodzaju z nią móc obcować (zachowywać się wobec niej tak lub

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
etyka msroda7 270 Rumun INGARDEN rodzaju lub wreszcie wartości różnego rodzaju narzędzi nieorganicz
etyka msroda6 268 R-itun INGARDEN 3. Czy wartość przedmiotu, dana nam w obcowaniu bezpośrednim 
20110112 155555 W tym i tylko w tym znaczeniu dobro definiować można jako samouchwytywanie zła, zbaw
etyka msroda4 Henryk ELZENBERG 7. Stany rzeczy nie są wartościowe. Mówi się nie tylko, że jakiś prz
etyka msroda2 Roman INGARDENUwagi o względności wartości Siary problemat względności wartości zależ
etyka msroda6 Roman INGARDEN 3 czy wartość przedmiotu, dana nam w obcowaniu bezpośrednio, z przedmi
etyka msroda8 Roman INGARDEN rów czysto intencjonalnych, mających najwyżej swą podstawę bytową w pe
etyka msroda7 SKODA I’oscł SHIKWAK SKODA I’oscł SHIKWAK tym, egzystencjalny. co boskie wskazuje. że
etyka msroda3 tja L /ARI PAWŁOWSKA hitJer>/!!iu tu:1 .. />/mu. upou łajając /a tym. że można,
etyka msroda
7 Henryk ELZENBERGWartość i powinność I. Analiza pojęcia wartości (Tylko te rodzaje war
etyka msroda2 :i: Menrjk ELZENBERG którego coś nie będzie wartościowe perfekcyjnie, może być nie ty
etyka msroda4 Henryk ELZENBERG 7. Stany rzeczy nie są wartościowe. Mówi się nie tylko, że jakiś prz
etyka msroda2 Henryk ELZENBERGPowinność i rozkaz Referat polemiczny o wnioskach czysto negatywnych
etyka msroda7
etyka msroda
7 Henryk ELZENBERGWartość i powinnośćI. Analiza pojęcia wartości (Tylko te rodzaje wart
etyka msroda
8 Menrvk EI./HNBERG sciowy znaczy czasem tyle. co dający przyjemność, chociażby brak da

więcej podobnych podstron