Image0011

1 14 Oświecenie — moment stanowiąc}/ o tstocte_mfUoxofH

bezpośrednio pewni naszego rozunui. możemy mówić o sobie Jako o istotach rozumnych w pełnym tego słowa znaczeniu. Jak unaocznił Kant w Jednym z analitycznych rozważań. Jest to Jednak możliwe tylko dzięki temu. że zawsze Już — zanim jeszcze dokonamy szczegółowej oceny czegoś w tym święcie. Jakiegoś stanu rzeczy, działania, nas samych czy leż innych — realizujemy Już jakieś wyobrażenia wartości oraz oceniamy według norm. Zanim Jeszcze postawiliśmy pytanie, czymże są owe normy, którym podporządkowani są ludzie w określonych społecznościach, czy też te. które Jako normy moralne podnoszą roszczenie do powszechnego obowiązywania. pewna fundamentalna norma była Już przez nas realizowana¹'. Ponieważ chodzi tu o kwestię pochodzenia [Ursprung] człowieka Jako Istoty moralnej, nazywa więc Kant w swej Krytyce praktycznego rozumu" owo niepamiętne w swych początkach zrealizowanie (dteses wwordenkUdw Rcallsicrtłiaben) fundamentalnej normy bezpośrednią świadomością prawa moralnego 1 pojmuje to Jako ..fakt rozumu"¹⁴, poza który wykroczyć nie można (unhlntcrgehbarc). Można by żywić podejrzenie, że w tym miejscu milcząco 1 bezkrytycznie przejęta została cala skarbnica słownictwa 1 doświadczeń. Jaką przekazuje historyczna tradycja nauki o moralności, np. pojęcie prawa moralnego, zobowiązania. normy Ud.. To. co Kant ma na myśli. Jest Jednak równic proste, co 1 Jasne: Gdziekolwiek człowiek postrzega Innego człowieka Jako taką samą Jak on ludzką Istotę, tzn. Istotę określoną przez rozum, lam Już zrealizował I zaakceptował fundamentalną normę, tę mianowicie. że ten Inny Jako Inny Jest zarazem i zasadniczo tego samego rodzaju, co on sam; nic co Innego. Jak ten

^u Por. ilritiH Mlcliarl Himm^arlnrr. Hiifilłinttięi tu (tir Dtskusstun, w: Normm mirt OcschUlitc. Willi OrlmOllcr (llraj*.), Frrilliuiiul Srliónlngli. Paderborn MOiulirn Zdrkli 1079. u. 290-297.

" I. Kant, Kn/ti/hu i>rakU)c/.ucfjo tor.urm, tłum. .Jerzy (iulrekl. UKF. PWN. Wartłznwn 1972.

" Tamże. « 7.

właśnie refleksyjny stosunek lKęflcxlonsuer/ićiltrils) wyraża się w zdaniu: „Każdy człowiek ma bezpośrednią świadomość prawa moralnego”. To oznacza, że prawo moralne nic powiada w plcrszym rzędzie: „Czyń lo. albo czyń tamto!", lecz: prawo moralne Jest wyraźnie Już czytelną, refleksyjną formą tej oto myśli, iż w Innym człowieku zawsze Już rozpoznaję l akceptuję samego siebie. W ten sam sposób da się wyłożyć „Imperatyw kategoryczny”, który powiada: „Postępuj tak. aby maksyma twej woli mogła zawsze mleć zarazem ważność jako pryncypium prawodawstwa powszechnego"ⁿ. „Po-slępuj tak" — można by przcfonnulować. Jak to wszak miejscami czynił był sam Kant — „byś szanował człowieczeństwo tak w twej osobie. Jako też w osobie każdego Innego!". Szanowanie człowieczeństwa we własnej osobie, ale także w osobie każdego Innego — oto właśnie sedno świadomości wolności, świadomości prawa moralnego. W tym „fakcie", nie mającym żadnej dalszej poprzedzającej go podstawy, filozoficzna refleksja odnalazła pewien punkt orientacyjny, który w tym przypadku nic Jest teoretycznym punktem oparcia (dla transcendentalnej prawidłowości), lecz praktycznym; stąd widać wyraźnie, eo oznacza rozum w ogóle i cóż oznacza samodzielność, autonomia rozumu. Samodzielność rozumu. owo „myślcć-w-każdcj-chwlli-samodziclulc" nie oznacza, również w aspekcie praktycznym, myślenia czegoś dowolnego, lecz oznacza stawianie siebie na miejscu każdego Innego człowieka: dokonując tego. realizujemy źródłowy akt etyczny, pojmując zaś ten akl. pojmujemy 1 myślimy dopiero samą Istotę rozumu"*.

" Tum£<'. fl 7, h. 53: por. tuk/r I, Kuni, l/zo.sarb|lł^,r^^<^, rru^/lzj/M Iliim. Mścl-.law Warlrnbrrg. UKF. PWN. Warszawa 1959.

" Por. prmltr WH/.ysiklfn: llrrmnnn Krliiga. hasło: Frrthctt. w lland bmhf/hltosoplttschcr (irundbcgrlffc. Ikl I. Hermami Kringtt. II. M. Ikiuni/ju Miler. Chrlstopli Wl)<l (llrfłji.1. Kh.scl Vrrl.ii'.. MOnchcn 1073, u. 403-5iO; por tr> l'r1tiy.<i>l'rctl\rlt. Mne AuscUinndcrsctóuiin umChaiwn unrl Gren/e/i tmnsy.4'H(icnt(itfjhliosojjhlschcn Drnkens. II. M Hamnuartnrr tllrs^.l. Vcr laH Karl Albrr. Frclbury; Mhnelicn 1979.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Image0011 1 M Oświecenie — moment stanowU{cy o (stocleJUaząfU bezpośrednio pewni naszego rozumu, moż
Image0003 98 Oświecenie moment stanowU^ry o tstocleJllo/.ąfll stosunek? Ponadto: Jeśli daje się on r
Image0013 1 18 OśwUrccnte — moment stanowieni o tstocleJUozofll w późnym dziele Religia u* obrębie s
Image0012 (4) I IG Oświecenie — moment manowU^cii o istocie JUozofli W Krytyce władzy sądzenia11 Kan
Image0005 102 Oświecenie — moment $tanowUci o istocie JlUr/.o fil 2) Ale nic tylko presokratyków, ni
Image0001 (6) 94 Ośiotccentc - moment stanowiąca o tstoclcJUoztt/U iwo potr/ebuje naukowo wykwalifik
Image0002 (6) Ośu ltxvnIc — moment stanowiący o istocie Jilozo fil (H > Wszystko to są pytania, k
Image0006 (5) r 104 Ośuriircntc — moment stanowiąca o IstocieJlloząfU grecka Platona 1 Arystotelesa
Image0007 (5) 106 Ośwlcccnlr moment stanowtącf/ o tstortcJIloy.ąfH l filozofii. Ich wzajemne odniesi
Image0012 (4) I IG Oświecenie — moment manowU^cii o istocie JUozofli W Krytyce władzy sądzenia11 Kan

więcej podobnych podstron