Gennep Obrz�dy przej�cia6

niesienia choroby jest przeniesienie /ei jako cechy czy Ib? wypędzą» chorego choroby uosobionej w postaci demona lub ducha choroby | gj przykład; rytuał przechodzenia pod czymś lub ne wskroś czegoś (o którymi czo mowa będzie w dalszej części książki) da się zinterpretować ‘Mm w?' olę animistyczną oraz pośrednią, jak i dynamistyczną oraz bezpośrednią jjjS zauważyć, że istniejące opracowania o charakterze ogólnym nie mogą pomocne, gdy istnieje potrzeba rzetelnej klasyfikacji obrzędów Icfr auto^^ centrują się zwykle na tych elementach ceremonii, któro w danym momttyf przydatne właśnie ich badaniom. Rytuały podlegają więc kiasylikadlzew?^ na ich podobieństwo termalne (zob. prace folklorystów), a nie ze względu r«k mechanizm.

W określonej grupie ceremonii większość obrzędów szczegółowych do tej same) kategorii. Duża część obrzędów związanych z ciążą to rytuały mistyczne, przenośne, bezpośrednie i negatywne, a większość ceremonii ^ zanych z porodem to rytuały animistyczne, sympatyczne, pośrednie 1 pożyty* ne. Bóżnica polega wyłącznie na proporcach - w każdym rytualeanimistyczrym i pozytywnym jako przeciwwagę można odnaleźć grupę obrzędów ochwatom dynamistycznym, pozytywnym lub animistycznym, przenośnym i pośrednim & względu na ograniczoną objętość nie jestem w stanie w każdym przypala wskazać kategoni. do której należy dany rytuał. Istotne Jest jednak to, że potei tu interpretacja mechanizmu rytuałów nie jest jednostronna

Jeśli już dokona się klasyfikacji owych mechanizmów, to zrozumie* czyn występowania pewnych sekwencji obrzędowych staje się stosunkowo# ste Tu znowu trzeba nadmienić, że teoretycy nie zadali sobie trudu sklasyfikowania tych sekwencji. Istnieją doskonale prace na temat tego czy tamtego etemen tu danej sekwencji, ale niewiele jest takich, które śledzą całą sekwencję od p* czątku do końca, a jeszcze trudniej o opracowania dotyczące wzajemnych lit cji między różnymi sekwencjami (zob. rozdział 10) . Niniejsza książka jest wtajns próbą pogrupowania sekwencji obrzędowych, które towarzyszą przechodzanb z jednego stanu do innego, z jednego świata (w ujęciu kosmicznym lub społecznym) do drugiego. Świadomość wagi owych przejść uzasadnia wyróżnienie szczególne) kategorii * rytuałów przejścia. Można je podzielić na następujące podkategorie' rytuaty wyłączenia (separacji}, rytuały okresu przejściowego (maj* ginalnego) 1 rytuały włączenia integracji). Te trzy podkategorie są w różnym stop niu rozwinięte w ramach tej samej populacji, Jak również w obrębie tej samej gra-py ceremonii Rytuały wyłączenia dominują w ceremoniach pogrzebowych, rytu-ały włączenia - w zaślubinach, natomiast rytuały okresu przejściowego mogą stanowić istotny element ciąży, zaręczyn, inicjacji, a w wypadku adopcji, po# nago rodzenia, kolejnego małżeństwa, przechodzenia z drugiej do trzeciej gW wieku lip mogą być ograniczone niema! do minimum. O ile w teorii kompltity schemat lytuaiów przejścia składa się z rytuałów preliminalnych (wytączontoM tatów imnalnych (okresu przejściowego) oraz rytuałów posiliminaSnycli («fe

I cienia), o tyle w praktyce grupy te różnią *ię między tobą zarówno co & Ich I mlejuca (wagi), j&K l stopnia rózwłnłęcia

Co vJigo8j, niekiedy schemat len ulega podwojeniu. Dzieje się tak zwłaszcza | wtedy, ody okres przejściowy między jednym stanom a drugim (ast na tyle długi,

I Dy stworzyć odrębny etap W ton właśnie aposób naueaenołwo staje sięokre*

I sem przejściowym miedzy stanem wolnym a mslżeństwem Jednakże poe^oe I od stanu wolnego do nerzeczgnstwa obejmuje całą serię specyficznych rytuałów I wyłączenia, okresu przejściowogo oraz »ntegfaqi z okresem przejściowym. Z ho-I lal przejście od riarzeczGńśtwa do matżeteiwa to seria rytuałów. począwszy od I wyłączenia z okresu przejściowego, poprzez rytuały okresu przejściowego, az po I rytuały włączenia Podobny schemat można zaobserwować w grupie obrzędów I związanych z ciążą. porodem l narodzinami Muszę jednak przyznać,że w «y-I padHu działań ludzkich sklasyfikowanie tych rytuałów w możliwie jasny sposób |

I nie może być tak precyzyjne jek na przykład podziały w botanice

Daleki jestem od twierdzenia, ze 'wszystkie obrzędy związane i narodzinami,

I Inicjacją, małżeństwem Itp. mają charakter tytko i wyłącznie rytuałów przejścia I Pomijając ogólny cel tych ceremoni, którym jest umożliwienie zmiany stanu lub I przejścia z jednej społeczności magiczno-mfcjijnej lub świeckiej do drugiej, każda z nich ma także własny, indywidualny cel, Ceremonie zaślubin zawierają w 50-I bie rytuały płodności; ceremonie narodzin- rytuały opiekuńcze »wróżbiarskie; ce-I remonie pogrzebowe - rytuały obronne; ceremonie inicjał - rytuały pojednana I (przebłagania); ceremonie święceń kapłańskich- rytuały przyjęcia przez bostwo itp. Wszystkie obrzędy, które mają jakiś aktualny i określony daną sytuacją cel, na-ktadają się na rytuały przejścia albo z nimi się mieszają, niekiedy tak ściśle, że I trudno rozstrzygnąć, czy dany obrzęd jest na przykład rytuałem opiekuńczym czy i też może lytuatemwytącsm Problem ten pojawia się między innymi w przypad*

I ku rozmaitych rytuałów oczyszczenia, które mogą być zwykłym zdjęciem tabu.

I a co za tym idzie, usunięciem nieczystości, lub też mogą stanowić rytuał jednoznacznie aktywny, nadający obiektowi obrzędu nową cechę czystości.

Powyższe rozważanie skłaniają mnie do krótkiego omówienia zjawiska, które nazywam oscylacją sacrum. Samo istnienie sacrum, jęk również towarzyszą*

I dych mu obrzędów, ma tę cechę charakterystyczną, ze jGst zjawiskiem zmiennym. Sacrum de jest bowiem kategorią bezwzględną, ale kategorią manifestującą się w szczególnych sytuacjach. Człowiek, który żyjo wo własnym domu, w swoim klanie, przebywa w rzeczywistości profanum, Oo rzeczywistości sa-i crum wkracza wtedy, gdy wyrusza w podróż i jako obcy znajdup się w pobftżu nieznanego miejsca. Bramin należy do Swata sacrum z urodzenia, ale ten Świat rodzin bramińskich ma pewną hierarchię, w której jedne rodziny są nietykalne dla Innych. Każda kobieta, choć z urodzenia nieczysta, stanowi jednak sacrum dla każdego dorosłego mężczyzny. Kłody zachodzi w dążę. staje się także nietykalna (sacrum) dla innych kobiet ze swojego klanu (z wyjątkiem najbliższej rodziny). W stosunku do dej stanowią one rzeczywistość protonom, obejmującą

IQaytkaqa obrzędów 27 £