IMG16

SKRZYDŁO PÓŁNOCNE ZAMKI' WYSOKIEGO - DZIEJE. KSZTAŁT ARCHITEKTONICZNY I WYPOSAŻENIE W ŚWIETLE ŹRÓDEŁ PISANYCH

na zbudowana została na fundamencie pism św. Augustyna. Krzyżacy dostosowali sobie lego naukę do własnej działalności. Jej obecność w kaplicy na Zaniku Wysokim nie jest zatem czy mi nadzwyczajnym. Treści te interpretować jednak należy przez pryzmat działalności Zakonu Niemieckiego i jego miejsca (a raczej miejsca, jakie sam dla siebie zarezerwował) w świecie.

Bernhard Schmid dopatrywał się w udręczonych postaciach świeckich na konsolach politycznych przeciwników Zakonu lub cesarzy rzymskich, za których panowania apostołowie ponośili śmierC mę-*Seńską^lw. Bardziej prawdopodobna jest ta pierwsza możliwość. Niezależnie jednak od tego, czy mamy do czynienia z postaciami historycznymi, czy nie, jest to świat ziemski, realny, zdominowany, przez grzech, świat, w którym funkcjonują Krzyżacy. Walczą oni o ustanowienie na ziemi Królestwa Bożego, walczą wpatrzeni w społeczność niebiańską, społeczność świętych, mając jednocześnie nadzieję znalezienia się tam w nagrodę za wypełnianie tej odpowiedzialnej misji. Przez nieobecność w scenach na konsolach domyślnie niejako zaliczają się jiiź do świata Bożego, co podkreślać mógł niezachowany niestety zwornik z herbem Zakonu. Szczęsny Skibiński, a za nim Marian Dygo¹¹" wskazywali tu na rozdział o początkach Zakonu Niemieckiego, gdzie Dusburg dokonał oryginalnej egzegezy Księgi Przysłów (9, l)^m. Zakon krzyżacki porównany tam został do domu mądrości, zbudowanego na siedmiu kolumnach. Tak jak Mądrość Boża zbudowała sobie dom, tak papież Celestyn Ul powołał Zakon Niemiecki, którego podstawą było siedmiu mistrzów krajowych, identyfikowanych przez kronikarza z siedmioma cnotami (cołumne spiritualesy. posłuszeństwem, ubóstwem, czystością, skruchą, pokutą, zadośćuczynieniem oraz miłością. Fundamentem, na którym cała budowla jest wzniesiona jest mistrz z kapitułą. Zbudowana jest na skale, którą jest sam Chrystus, w związku z czym oprze się zagrożeniom, takim jak deszcz chciwości, rzeka rozpusty i wiatr pychy¹¹². Już samo obrazowe porównanie Zakonu do budowli narzuca określone widzenie kościoła i interpretację jego wystroju. Jest to tym czytelniejsze, że rzeczywiście kościół składa się z siedmiu' przęseł i prezbiterium. To niejako wstęp do odczytania treści ideowych zawartych w środku.

" B. Schmid. Die Hartenburg (jak w przyp. 12). s. 31 S. Skibiński. Kaplica (jak w przyp 36). s. 172 i n.; M. Dygo, Nowe spojrzenie.., (jak w pntyp. 36), s. 193 i ni ^1,1 Dusburg, I. *. 24 I n.

^,u ibidem.

Dekoracja umieszczona jest bardzo czytelnie | hierarchicznie. Historia Kościoła rozpoczęta od Starego Testamentu stanowi tło i podstawę działalności Krzyżaków. Zabieg ten, stosowany przez Dusburga, miał uwiarygodnić istnienie Zakonu. Kronikarz wyeksponował zwłaszcza te księgi Starego Testamentu, gdzie mowa jest o walce ze złem, walce wspieranej przez Boga. Wałczący, choć często w mniejszości, dzięki poparciu Boga mogą liczyć na zwycięstwo i rzeczywiście zwyciężają, są bowiem wojownikami przez niego wybranymi i walczą w słusznej sprawie”', Krzyżacy rozpoczynając podbój Prus liczyli siedmiu braci i w ciągu pięćdziesięciu trzech lat podbili olbrzymie terytorium. To dla kronikarza oczywisty znak Boży¹¹*. Starotestamentowi wojownicy (szczególnie Machabeusze) to ideowi poprzednicy Krzyżaków i swoista legitymizacja ich działania, stąd obecność galerii malowanych postaci w najniższej warstwie dekoracji kaplicy. Nowy Testament to dopełnienie Starego. Tak też i Krzyżacy, w ujęciu Dusburga, prowadzą w Prusach nową wojnę, gdzie głównym narzędziem walki, obok materialnego, jest oręż duchowy¹”. Widzenie takie, spotykane często w piśmiennictwie krucjatowym¹¹⁶, kronikarz przekształca w rozbudowany ekskurs o broni cielesnej i duchowej. Wychodząc od Pierwszego listu do Efezjan (6, 10-17) przypisuje każdemu rodzajowi uzbrojć; nia duchowe znaczenia, bo to one tak naprawdę. decydują o powodzeniu w walce¹¹⁷. Dalej Dusburg wyluszcza sześć powodów, dla których używany jest oręż cielesny i duchowy, czyli definiuje generalnie cele walki prowadzonej przez Krzyżaków. Są to; ćwiczenia w rzemiośle wojennym, podstępy wroga i otwarte napaści wroga, zachowanie pokoju i odzyskanie utraconych dóbr, demonstracja siły odstraszająca wroga¹¹⁸. Wątki te, znane również z piśmiennictwa krucjatowego, mają swoją podstawę w doktrynie wojennej św.- Augustyna¹¹*. Dla biskupa Hlp-pony podstawowym celem każdej wojny, wartością nadrzędną było „status quo antę bellum”, czyli pokój¹²⁰ O zaprowadzenie na ziemi pokoju i ładu, któ-rymi tchną rzeźby świętych ustawione na konsolach

^,u J. Trupinda, Biblijne., (jak w pntyp. 71). s. 350-334 Dusburg. Ul, c 3, s. 52; por. ID, c. 1. s. 50.

"* Ibidem. U, c. 7, s. 39.

^,u Szerzej patrz J. Trupinda, Ideologia... (jak w ptzyp. 77). 1.101 I n.

Dusburg. ii, c. 8. s 40-44; J. Trupinda, Ideologia... (jak w przyp. 77), s. 103 i 0

*“ Dusburg, II, c. 9. s 44-46.

^m J. Trupinda, Ideologia.., (Jak w przyp. 77), s. 105 I n.

BS Ibidem, s. 40.

IMG16

IMG16

IMG16

IMG16