IMGh08

114

Szanse i zagrożenia w edukacji dzieci i młodzież*

wania wobec wychowawczych procesów wspomagania rozwoju. Młodzież oczekuje od wychowawców wsparcia w pozbawionym wysiłku zaspokajaniu własnych potrzeb. Frustracja oczekiwań prowadzi do zwiększenia zainteresowania ryzykownymi drogami osiągania sukcesów społecznych, lokowanych głównie w sferze materialnej. Powyższym zjawiskom towarzyszy narastająca częstość ekspozycji na występujące w codziennym życiu i promowane medialnie wzorce picia alkoholu oraz stosowania agresji i przemocy w celu osiągnięcia materialistycznie rozumianego sukcesu życiowego. Skutkiem owych tendencji jest systematycznie obniżający się wiek pierwszego kontaktu ze środkami odurzającymi oraz wzrost częstości zachowań dysfunkcjonalnych młodzieży (Porzak, Poleszak 2003). Stosowanie przez młodzież szkolną środków odurzających i przemocy nie jest jednak podstawowym zagrożeniem dla skutecznego realizowania procesu wychowania. Jest to raczej skutek zmian w strukturach wartości młodzieży.

Nauczyciele

W czasie reformy systemu edukacji w Polsce zaczęły zachodzić istotne zmiany w funkcjonowaniu nauczycieli. Zwiększyła się liczba niepaństwowych kolegiów nauczycielskich i wdrożono procedury kształcenia licencjackiego. Mimo gruntownego przeorganizowania kształcenia wyższego nie wprowadzono jednak dotychczas istotniejszych zmian w sposobie i treściach kształcenia dotyczącego rozwoju umiejętności wychowawczych nauczycieli. W zdecydowanej większości przypadków praktyczne umiejętności prowadzenia działań wychowawczych są uznawane za treści nieadekwatne do procedur kształcenia akademickiego. W efekcie nauczyciele nabywają umiejętności praktycznych już w czasie pracy oraz w trakcie zajęć w ośrodkach doskonalenia nauczycieli. Nauczyciele licznie korzystają z dodatkowych możliwości kształcenia i biorą w nich udział niemal niezależnie od treści oferowanych im szkoleń. Wiąże się to z wymaganiami awansu zawodowego nauczycieli, promującego w zdecydowany sposób permanentne dokształcanie zawodowe (Kropiwnicki 2003). Oczekiwaniom władz oświatowych wobec procedur doskonalenia zawodowego nauczycieli towarzyszą wymagania dotyczące dokładnego dokumentowania wszelakich działań podejmowanych przez nich w pracy z młodzieżą.

Oprócz wymagań formalnych przed nauczycielami pojawiają się też oczekiwania społeczne werbalizowane głównie przez rodziców i media. Dotyczą one zwykle wymagania wysokiej efektywności radzenia sobie przez nauczycieli z nowymi zjawiskami w szkole, takimi jak stosowanie przez młodzież środków odurzających oraz brutalizacja relacji interpersonalnych. Szczególnie wyraźnie wymagania wobec nauczycieli są formułowane w systematycznie powiększającej się grupie szkół społecznych i prywatnych.

Liczne szkolenia oraz nowe oczekiwania wobec nauczycieli powodują wyraźny wzrost poziomu ich kompetencji dydaktycznych. Jest to wyraźna szansa na jakościo-