IMGh12

118 Szanse i zagrożenia w edukacji dzieci i młmhirty

nauczyciela, dlatego też nie ma wyodrębnionej części płacy związanej z prowadzeniem działań wychowawczych. Jest jednak wyraźnie określony finansowy czynnik motywacyjny dla nauczycieli podejmujących organizacyjne działania wychowawcze. Tak zwany dodatek za wychowawstwo wynosi obecnie około trzydziestu-czterdziestu złotych miesięcznie. Można by to skwitować stwierdzeniem: jakie finansowanie, takie wychowywanie.

Trudna dla większości uczniów i ich rodziców sytuacja ekonomiczna tworzy zarazem pewne szanse. Pojawia się doświadczane wprawdzie jako konieczność, ale widoczne we wzroście ilości komercyjnych przedsięwzięć edukacyjnych, zwiększenie gotowości części rodziców do samodzielnego finansowania działań edukacyjnych i wychowawczych. Daje to bardzo istotną szansę na podwyższenie poczucia odpowiedzialności wychowawczej rodziców. W efekcie coraz częstszej konieczności samodzielnego finansowania własnego rozwoju jest też szansa na wzrost motywacji uczniów do korzystania z dostępnych ofert.

Korzystna sytuacja dotyczy jednak mniejszości uczniów. Zdecydowana większość dzieci i młodzieży doświadcza z powodów ekonomicznych trudności w dostępie do rozszerzonej oferty wychowawczej. Wynika to z braku finansowego wsparcia działań wychowawczych w szkołach. Ponieważ degradacja materialna dużych grup młodzieży, zwłaszcza ze środowisk wiejskich, postępuje już od dłuższego czasu, narastają zjawiska dziedziczonej bezradności i biedy oraz tworzenia grup młodzieży wykluczonej z możliwości rozwoju.

Podsumowując powyższe refleksje, warto zaakcentować kilka wniosków. Można stwierdzić, że do najważniejszych szans wychowania wynikających z działań podejmowanych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu należą próby przywracania wychowaniu podstawy aksjologicznej. Tendencje takie powinny być wzmacniane czytelną, spójną obudową regulacji wykonawczych, umożliwiających zwiększenie spójności koncepcyjnych założeń z praktyką wychowawczą szkół (Banach 2001).

Istnieje szansa rozszerzenia narastających wśród uczniów tendencji do preferowania wartości wykształcenia oraz rozwijania postaw patriotyzmu i tożsamości narodowej. Wpływ zainteresowania edukacją na sferę rozwoju osobowego może pomóc w odwróceniu ryzyka instrumentalnego podejścia do szkoły i do wychowania. Takie możliwości występują dzięki znacznemu wzrostowi kompetencji nauczycieli. Należy jednak wyraźnie zmienić procedury kształcenia i doskonalenia zawodowego nauczycieli w celu zwiększenia możliwości rzetelnego nabycia kompetencji wychowawczych (Gaś 2001). Niezbędne są również działania prawne redukujące zdecydowana dominację funkcji edukacyjnej w szkole oraz przywracające rangę działaniom wychowawczym. Działania budujące rolę wychowania w szkole powinny być podjęte na podstawie realnego umożliwienia rodzicom wpływu na działania wychowawcze szkoły. Jest to możliwe dzięki zainteresowaniu rodziców efektami funkcjonowania szkoły, ale pod warunkiem przywrócenia zaufania w relacji rodziców ze szkołą poprzez uruchomienie rzeczywistej samorządności rodziców w szkołach (Nalaskowski 2001; Śliwerski 2003).