IMG�26

W pogoni za nowymi skutecznymi metodami nauczania i wychowania, w poszukiwaniu sposobów zwiększenia efektywności oddziaływań, nauczyciel często nie jest w stanie na dłużej zatrzymać się, aby popatrzeć na ucznia, nie jak na element procesu edukacyjnego, ale jak na człowieka, osobę ludzką, której nie można fragmen-taryzować, „rozkładać” na poszczególne zadania, zakresy, potrzeby wymagające zaspokojenia. Relacje międzyludzkie ujęte w techniczne, pragmatyczne, instrumentalno-racjonalne schematy, gubią coś niezwykle istotnego. W konsekwencji uczniowie może więcej wiedzą, może doskonale posługują się sprzętem komputerowym i językami obcymi, ale równocześnie powiększa się grono młodych ludzi, którzy znaleźli się, używając sformułowania Ch. Taylora (1996), poza horyzontami dobra i sensu.

Zwrócenie uwagi na odpowiedzialność w relacjach pedagogicznych, kieruje nas w stronę tego, co podstawowe i pierwotne. Zanim nauczyciel podejmie wobec ucznia konkretne działania (efektywne i skuteczne), musi uświadomić sobie, że spotyka człowieka, a relacja z człowiekiem ma pierwotnie zawsze charakter etyczny (por. Levi-nas, 1991; Tischner, 1990). Etyczność tej relacji wymaga, aby nauczyciel uświadomił sobie, że „wsłuchiwanie się w wezwanie drugiego człowieka” (dostrzeganie i odpowiadanie na słabość i biedę), wrażliwość na drugiego, który traktowany jest jak osoba całkowita (wbrew tendencjom do fragmentaryzacji) oraz zauważenie, że spotkany uczeń to osoba, w której dobro zostało wystawione na działanie zła, stanowią podstawę wszelkich dalszych działań pedagogicznych.

Bibliografia

Arendt H.: Między czasem minionym a przyszłym. Warszawa 1994.

Bauman Z.: Etyka ponowoczesna. Warszawa 1996.

Filek J.: Ontologizacja odpowiedzialności. Kraków 1996.

Gadacz T.: Wolność a odpowiedzialność. Rosenzweiga i Levinasa krytyka heglowskiej wolności ducha. Kraków 1990.

Ingarden R.: Książeczka o człowieku. Kraków 1987.

Jonas H.: Zasada odpowiedzialności. Kraków 1996.

Kicrkegaard S.: Albo - albo. Warszawa 1976.

Kwaśnica R.: Wprowadzenie do myślenia o wspomaganiu nauczycieli m> rozwoju. „Studia Pedagogiczne”. LX1, Warszawa 199S.

Kwiatkowska H.: Edukacja nauczycieli. Konteksty - kategorie - praktyki. Warszawa 1997.

Lćvinas E.: Etyka i Nieskończony. Kraków 1991.

Picht G.: Pojęcie odpowiedzialności. W: Odwaga utopii. Warszawa 1981.

Schocnebeck H.: Kocham siebie takim jakim jestem. Kraków 1994.

Taylor Ch.: Etyka autentyczności. Warszawa 1996.

Tischner J.: Filozofia dramatu. Paris 1990,