Lawrence Venuti �Przek�ad, wsp�lnota, utopia�

270 lawrence Ven»»

go różnorodnymi elementami niestandardowymi: dialektyzmami, regionalizmami, słownictwem środowiskowym, żargonem, kliszami i utartymi zwrotami, innowacjami stjł-stycznymi, archaizmami, neologizmami. Jean-Jacque$ Lecercle nazywa te wariant; .nadwyżką' (remamder), ponieważ wykracząją poza przekazywanie jednoznacznego komunikatu, zwracąjąc jednocześnie uwagę na warunki, w jakich przebiega akt komunikacji, warunki przede wszystkim językowe i kulturowe, ale w ostatecznym rozrachunku obejmujące także czynniki społeczne i polityczne (Lecercle 1990). Nadwyżka w tekstach literackich jest rzecz jasna o wiele bardziej skomplikowana, bo zawiera pozostałości elementów formalnych i dyskursów gatunkowych, zarówno przeszłych, jak i obecnych (Jameson 1981:140-141).

Każdy akt komunikacji w przekładzie - szczególnie w wypadku literatury - uwalnia zatem ową rodzimą nadwyżkę. Obcy tekst zostąje przepisany za pomocą rodzimych odmian języka, dyskursów, rejestrów i stylów, co prowadzi do zaistnienia efektów tek-stualnych znaczących jedynie w obrębie historii docelowego języka i kultury. Aby przekazać obcy tekst, tłumacz może wytworzyć takie efekty, wymyśląjąc dla obcych form i tematów rodzime analogie. Ale rezultat tego procesu będzie nieodmiennie przekracza! wszelką komunikację i uwalnia! możliwości znaczeń nakierowane na kulturę docelową.

Spójrzmy na angielski przekład włoskiej powieści Sostiene Pereira Antonia Tabu-cchiego (1994), tekst pod tytułem Declares Pereira („Oświadcza fereira") pióra Patricka Creagha z 1995 roku, stanowiący wersję powieści. Angielszczyzna Creagha to zasadniczo współczesna odmiana standardowa. Jednakże tłumacz wytworzy! pewien zauważalny ciąg kolokwializmów, który czasami przechodzi w żargon półświatka. Tłumaczy na przykład taceoa ‘milcząca¹ jako gagged ‘zakneblowana’; quatro uomini dali'aria sinistra ‘czterech wyglądających złowrogo ludzi’ jako four-shady loohing characters ‘czterech szemranych typków”; stare eon gli occhi aperti ‘trzymaj oczy otwarte’ jako keep your eyespeeled ‘gały na wierzch’; m personaggio del regime ‘wysoko postawiona figura wreżimie’ jako bigwig ‘szycha’; senza pigiama ‘bez piżamy’jako in his birthday-suit ‘jak go Pan Bóg stworzy!’ i va a dormire ‘iść spać’ jako beddy-■byes ‘pa, do łózia’ (Tabucchi 1994:13,19,43,73,108,196; Tabucchi 1995:5,9,25,45, 67,127). Creagh wplata też w przekład pewne typowe brytyjskie stówa i frazy. Orrendo ‘okropne’ oddąje jako btoody awftil ‘cholernie paskudne’; una critica motto negatma ■bardzo negatywna ocena’ jako slanting ‘druzgocąca’; pensionoina ‘pensjonacik’ jako litUe doss-house ‘mała noclegownia’; sono nei guai ‘mam kłopot’ jako Vm in a piekle ■wpadłem jak śliwka w kompot’; partano ‘mówią’ jako natter ‘gadąją’; a oedere ‘zobaczyć’jako to take a dekko ‘rzucić okiem’ fiabucchi 1994:80,81,84,104,176; Tabucchi 1995:50,51,54,64,115).