P1010642
parataksy. Jest jednak faktem bezspornym, że metr sylabiczny w stopniu ‘
bez porównaniu mniejszym niż inne ogranicza swobodę składniowych ukształtować.
Warto jednuk zaznaczyć, te oprócz dużego stopnia swobody j składniowej nowa wersyfikacja umożliwiała dyskontowanie efektów rytmicznych w sferze intonacyjnej, co wyrażało się zazwyczaj w okazjonalnym nakładaniu lub kontrastowaniu porządków składniowo-into-nacyjnych i metrycznych. Z punktu widzenia interesów wiersza rozumianego jako kompozycju rytmiczna ważna jest przede wszystkim możliwość organizowania nu zasadzie wydobywania i wyciszania struktury metru pewnej gry, polegającej nu opozycji metr-porządki składmowo-intonacyjne. a do tak realizowanej gry potrzebna jest nie tyle hipotaksa. ile intonacyjne dzielenie i łączenie wersów. Zapotrzebowanie na hipojaksę zgłaszają natomiast gatunki nieliryczne.
Reguły korelacyjne składni i metru nie objawiły się od razu. były raczej - tak to widzimy - doskonalone stopniowo: najpierw pojawiu się długi wers z sygnałami wiersza askładniowego. potem przerzutniu, wreszcie rygor izosylabizmu i rymu. Aby zrozumieć kierunek przemian wersyfikacyjnych renesansu i właściwie się rozeznać w mechanizmie i zasadach konstrukcyjnych utworów wierszowanych, należy koniecznie patrzeć na ten proces pod kątem ..zapotrzebowaniu" składni i jej interesów. Myśl renesansowa nie mogła dać się ograniczać starej zasadzie weryfikacyjnej: wers równy zdaniu; i aby się wyrazić, musiała znaleźć nowe formy, nowe postaci wersów, a także nowe zasady organizowania, komponowania utworu wierszowanego. Jesteśmy przekonani. że metr jako kompozycyjny rygor wypowiedzi stanowi przede wszystkim logiczną pochodną wprowadzenia askładniowego systemu wiersza do kompozycji wersyfikacyjnej i równouprawnienia go z systemem składniowym, czyli pochodną bisystemowości wierszowej utworu. Sąd ten opieramy na następującej przesłance: najsilniejszym czynnikiem dclimiucji prozodyjnej tekstu jest intonacja na usługach składni Jeśli więc porządkowi intonacyjno-skladniowemu, który wywalcza sobie priorytet, ma być przeciwstawiona organizacja słabszych prozodyjnie czynników, to musi ona swobodzie składni przeciwstawić konsekwentną organizację wersu, oparta na izosylabizmie, średniówce i rymie.
Posiadamy także pośrednie dowody nu to. że naczelną zasadą wersyfikacji renesansowej byi priorytet potrzeb składniowych: dopóki
t4*
syKtem uskładniowy wiersza realizował «ię w obrębie wersu (Rej), metr ,.zadowala) się** izoiylabizmem, średniówka i rymem nic zawsze dok ładnym. Z chwila jednak, gdy powiękiza się swoboda składniowych ukształtowań, wyrazem czego była pr/erzutnia, Kochanowski zadbał o dokładny, pełny, mocny rym, który w takiej postaci był dostatecznie silnym sygnałem wsparcia granicy wersu. Dalej: wypracowane formy wersyfikacji renesansowej si| tak pomyślane, aby unikały możliwości sylabotonizucji metru, ponieważ sylabotomzm przeszkadza swobodnym kształtom i układom zduri, tok sylabotoniczny jest czynnikiem paralelizujqcym zdania. Składano więc długie wersy z członów niesymetrycznych: 7+6,5 + 6, u metr krótki dla tych samych powodów nie mógł uzyskać postuci konsekwentnie średniówkowej na przestrzeni całej kompozycji weryfikacyjnej, Iriny dowód chcemy widzieć w preferowaniu przez Kochanowskiego wiersza stychiczncgo kosztem slrofiki, która jest w większym stopniu ograniczeniem swobody składniowej niż stychika. Doliczono się u czarnoleskiego Kodyfikatora 414 utworów stychicznych w stosunku do 197 pisanych strofa Daje to stosunek 2.1 mniej więcejl0.
Oczywiście Kochanowski podjął również próbę sylabotoni/mu, zweryfikował go w jego przydatności, pewnie go me odrzucił zupełnie, ale i niewiele nim obsłużył. Bardzo często sylabotonizował tok okazjonalnie, stosując zróżnicowane postaci rytmu stopowego w obrębie utworu. Takie zróżnicowanie toku mogło dawać lepsze rezultaty w zakresie ekspresji niż konsekwentne utrzymanie metru syłabitzno* -ukccntowcgo. Charakterystyczne jednak, że z reguły sylabotonizował metry krótkie. Wrócimy jeszcze do tej sprawy.
Pozornie - z tym, co powiedzieliśmy wyżej o priorytetach składni
- kłócić się może bardzo silna tendeneju do rozbudowy strofik i w dobie panowania metru sylnbiczncgo, ponieważ - jak to już pow iedzieliśmy
- strofa, juku by nie była, stanowi przede wszystkim ograniczenie składniowe. Otóż Kochunowski, u po mm również inni poeci, neutralizowali ów rygor stosunkowo dużym zróżnicowaniem długości wersów współtworzących strofę Można powiedzieć, że to mc strofy kształtowały składnię, lecz w zależności od jej potrzeb poeta tworzył coraz to nowe postaci zwrotek, kombinując układy rymów i metrów lub w ostateczności sięgał po formy nowe.
M Kiicziiiiirck. op, cii
149
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
10013 scanR (4) Fakt jest jednak faktem. Islamscy bojownicy w Gimrach byli i są. Podobnie, jak w dzi
8 (320) 118 morfologia — fleksja Takie użycie formy małżeństwa jest jednak uzasadnione tym, że mimo
img034 (6) Jest jednak rzeczą oczywistą, że asymetria układu figura — tło uwidacznia się szczególnie
Ta zawsze godna napiętnowania dewastacja zasobów bibliotecznych jest jednak o tyle tajemnicza, że do
26 J. DUSZYŃSKI [10] (72—73). Podejście to jest jednak utrudnione faktem, że tylko
Anegdot tego typu można by przytoczyć bardzo wiele, faktem jest jednak, że dla zielarstwa, ogrodnict
Bezspornym jest jednak fakt, że zabieg tan dodał rzeźbie majestatu oraz uczynił z niej plastyczny sy
DSC03570 (4) mieślników jednej branży.1 Faktem jest jednak i to, że w późnym średniowieczu na Pomorz
112 Olgierd Bogucki nakazuję tak a tak”9. Oczywistym faktem jest jednak, że żadne akty prawne nie za
img077 01 djvu 76 — Jest faktem niezaprzeczonym, że dzieci, jak i starsi, posługują się przy rachowa
img150 150 bezpośrednia modyfikacja nie jest jednakże poprawna. Zauważmy bowiem, że odbiornik otrzym
więcej podobnych podstron