P1120500 resize
248
JANUSZ PIONTEK
należą m. łn. kości kulszowe i łonowe, a więc te okolice miednicy, które najlepiej informują o płci osobnika, a kość łonowa także o Jego wieku w chwili śmierci. Również kości czaszki ulegają silnemu rozdrobnieniu i tylko pojedyncze fragmenty mogą świadczyć o przynależności płciowej. Zachowane na poszczególnych fragmentach kości sklepienia czaski szwy czaszkowe wymagają dokładnego określenia miejsc, z których pochodzą, gdyż — Jak wiadomo — poszczególne części danego szwu wykazują różne tempo obłiteracji.
Specyficzny charakter spalonego materiału kostnego wymagał opracowania odrębnej metodyki badań. W dotychczasowych opracowaniach w oparciu o eksperymentalne spalania wykonane w krematorium gazowym, oceniono ogólny stan zachowania kości po spaleniu, zmiany kształtu i wielkości kości spalonych, związek między budową anatomiczną i stanem zachowania, wiarygodność oznaczeń płci i wieku na spalonych kościach oraz możliwości rekonstrukcji niektórych cech fizycznych1 2. Badania te pozwoliły na omówienie zmian zachodzących w kościach pod wpływem wysokich temperatur. Wykazano, że spalanie się tkanki kostnej polega na wyprażaniu się jej organicznych elementów, przede wszystkim włókien kolagenowych, wchodzących w skład osteonów i będących ich istotnym, z punktu widzenia mechaniki kości, składnikiem4. Badania mikroskopowe spalonych kości pozwoliły na stwierdzenie, że pod wpływem wysokiej temperatury zmianom ulega struktura osteonów oraz ich rozmiary. Zmniejszają się zarówno średnice całych systemów Haversa, jak i ich kanałów, a szczelinki pojawiające się w strefach granicznych między sąsiadującymi osteonami świadczą o ich kurczeniu się5.
Obserwowane zmiany kości pod wpływem spalania w krematorium gazowym, zdaniem niektórych, mogły mieć charakter inny, niż podczas spalania zwłok na stosie w czasie kremacji pradziejowych2. W celu wyjaśnienia tego zagadnienia wykonano kilka eksperymentalnych spalań kości w warunkach zbliżonych do kremacji pradziejowych. Wstępne opracowanie wyników tych badań pozwoliło na stwierdzenie, że procesy zachodzące w kościach i powstające w ich wyniku zmiany kształtu i wielkości, obserwowane w czasie spalań w krematorium gazowym, mają podobny przebieg podczas kremacji szkieletu na stosie drewnianym7. Dokładny opis wykonywanych eksperymentów, łącznie z omówieniem zagadnienia eksploracji stosu ciałopalnego, stanowi przedmiot niniejszego opracowania.
KRYTYCZNY PRZEGLĄD BADAN
W opracowaniach metodycznych wielokrotnie zwracano uwagę na specyficzny charakter spalonych kości ludzkich. Wykonane eksperymentalne spalania miały na celu scharakteryzowanie zmian kształtu i wielkości, jakim podlegają kości w procesie spalania oraz jaka jest wiarygodność oceny płci i wieku na podstawie spalonych fragmentów kostnych. Opisane w literaturze przedmiotu eksperymentalne spalania wykonane były więc w celu dalszego doskonalenia metod oznaczeń i klasyfikacji materiałów z grobów ciałopalnych3 4. Wykonano również próbę odtworzenia procesu kremacji pradziejowych dla lepszego scharakteryzowania przebiegu obrządku pogrzebowego3. Prace Ch. Mullera, B. K. S. Di jkstry.
N. G. Gejvalla i H. J. Andersona dostarczyły pierwszych opisów zmian morfologii kości pod wpływem wysokiej temperatury. Ch. Muller określa! wiek i płeć spalonych ludzkich płodów i dzieci dla celów medyczno--sądowych10. B.K.S. Dijkstra wykonał eksperymentalne spalania kości na stosie zbudowanym z drewna dębowego. Badając morfologię kości przed i po spaleniu wykazał, że kości ulegały spękaniu, fragmenty pokrywy czaszki spłaszczały się, a trzony kości długich były zdeformowana termicznie11. H. J. Anderson spalał natomiast kości w piecu gazowym w temperaturze od 800 do 1000°C. Czas spalania wahał się od 55 minut do 3 godzin. Interesowała go głównie zmienność wymiarów kości pod wpływem spalania. Spalonych 11 świńskich kości udowych zmniejszyło się po spaleniu pod względem długości o 8,5 do 14 mm. Szerokość nasad zmniejszyła się o 1,2 do 6 mm, obwody o 2 do 6 mm. Ludzkie fragmenty sklepienia czaszki posiadały mniejszą grubość w stosunku do niespalonych o 1,3 do 2,8 mm13.
Szczególnie dokładnie dla celów medyczno-sądowych zbadano zmiany w morfologii zębów pod wpływem wysokich temperatur. Określono, że przy temperaturze od 100 do 250°C powstają Już pierwsze rysy i inne uszkodzenia emalii zębów oraz w korzeniu zębowym. Temperatura powyżej 800°C powoduje całkowite rozpadniącte się koron zębów13. Można więc sądzić, że stan zachowania zębów, czy też pozostałych fragmentów kostnych zależny jest po części od temperatury spalania. Z opisów eksperymentalnych spalań wynika, że kości w procesie kremacji, po spaleniu
' M. DokWidttl, 1963, 1970, 1971; A. Malinowski, R. Porawski. 1999: J. Strzałko, J. Piontek, A. Malinowski, 1972, 1973.
4 J. Strzałko. J. Piontek. A. M a 1 i n o ws k 1,1973, a. 181.
V.L Dóbr jak, 1909, s. 150.
'M. Dokładał. 1970; Ch. M 0 11 e r, 1958/1950.
T J. Strzałko, J. Piontek, 1974.
■ M. Dokładał, 2963, 1970, 1971; N. G. Gejvall, 1947, 1900; A. Malinowski, R. Ponwiki, 1069; J. Strzałko, J. Piontek, A. Malinowski, 1972. 1973.
J. Szydłowski, 1964, a. 134- 140.
'• Za M. Dokładał. 1070.
11 B- K. S. Dijkstra. 1938.
J. H. Anderson, 1907.
UM. Dokl&dal, 1963, 1970. tam dalsza literatura.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
P1120502 resize 252 JANUSZ PIONTEK tów kostnych i dotyczące usytuowania spalanego ciała wzglądem sto
P1120505 resize 258 JANUSZ PIONTEK 258 JANUSZ PIONTEK Rvc S. Spojenie łonowe w trzech rzutach przed
P1120506 resize 260 JANUSZ PIONTEK Hyc. 5. Ogólny widok stosu, na którym spalono szkielet ludzki Fot
P1120511 resize 270 JANUSZ PIONTEK Ryc. 15. Rekonstrukcja wielkości oczodołu i otworu gruszkowa togo
P1120503 resize 254 JANUSZ PIONTEK szczątkami ludzkimi, zastosował przy określaniu pici proponowane
P1120504 resize 256 JANUSZ PIONTTK strukcji1 24. Przebieg procesu kremacji byl raczej kontrolowany,
P1120514 resize 276 JANUSZ PIONTKU Malinowski T. IKS Obrsqdek pogrzebowy ludności kultury łużyckiej
P1120501 resize 250 Janusz noirrnc się okrywających je tkanek miękkich, podlegają przepaleniu, a nas
P1120512 resize JANUSZ PIONTEK m wtórnego zmierzenia. Również łuska kości potylicznej, której kształ
P1120507 resize JANUSZ PIONTłKHyc 7. Csąftć górna palącego lią stosu: z prawej strony widać palącą s
P1120531 resize 170 MAREK GEDL ■ye- ** *i*«r*. po». Głubczyce, st. 1. Wyroby brązowe z grobów wczesn
45710 P1120588 resize 3*4 JAM DĄBROWSKI * sza w i c - M: edzeszynu*, gdzie pochowano w odrębnym grob
41937 P1120591 resize 850 JAN DĄBROWSKI (według terminologii U Krzywickiego ..zlenieniu"). wyst
42347 P1120525 resize 158 MARKK OKOL nus>- (Krsysanowice. grób 7). Wśród grobów popielnicowych wy
więcej podobnych podstron