gPPIS - >ąi»»jlii • o >*!»<■ 43
WKMOCSonąj już rozprawie o badaniach tekstu jako źródle stylu autorka stwierdziła, że cztery kwestie stanowiące podstawy teorii tekstu otwierają przed stylistyką nowe perspektywy. Tworzą je odpowiedzi na pytania; nl) w jaki sposób wypowiedź językowa wyodrębnia się z potoku mowy i staje się integralną całością językową; 2) jak zdanie (kon-jtruk t językowy) przekształca się w element wypowiedzi wypowiedzenie; 3) jakie mechanizmy wiążą sekwencję wypowiedzeń w powiązaną znaczeniowo całość; 4) jakie typy i gatunki wypowiedzi funkcjonują tr danej kulturze”7.
Ad I) Dobrzyńska wymienia takie wyrażenia, które służą nawiązaniu i rozwiązaniu kontaktu językowego, oraz odniesienia metatekstowe w całym tekście, np. powitania i zapowiedzi poprzedzające opowiadanie ustne w narracji literackiej. Do meta tekstu należą na przykład zwroty poprzedzające bajki. W grę również wchodzą użycia zdań egzystencjalnych w rodzaju „Był sad” w Panu Tadeuszu. Wstępne i końcowe części wypowiedzi określa jako ramę wypowiedzi. Właśnie rama wyznacza granice wypowiedzi w tekście, przy czym niekiedy bywa .rozchwiana znaczeniowo" w tekstach „otwartych".
Pytanie 1) dotyczy także problematyki spójnościowej, problematyki Jzotopii” tekstu. Funkcję tę spełniają niektóre typy wyrażeń referujących, tzw. nazwy dominujące oraz wszystkie składniki używane w technice narracyjnej, w tym zaimki wskazujące.
W kręgu problemów z zakresu 2) chodzi o konstrukcje o określonej perspektywie funkcjonalnej w obrębie komunikatu, tematyczno-rema-tyczne, stające się wyznacznikami stylu, juk np. w stylizacji na język mówiony, w układach typowych dla niektórych gatunków folkloru (problem ten rozwija w swoich pracach J. Bart miński). Tzw. emfaza uwydatnia temat lub remat, np. przy użyciu tematu uwydatniającego. ^Jeżeli chodzi o..." itd., w określonych typach komunikatów. Badania śpójnościowe są w Polsce szczególnie rozwinięte. Od siebie dodam jatzeze, że według zdania badaczy schizofazji (mowy schisofreuików). w szczególności T. Wożniaka, zaburzenia spójności odgrywają w patologii tej mowy szczególną rolę, kiedy można wyraźnie zaobserwować, jek tekst jńę rozpada*.
Wykładniki spójności stają się istotne dla postawionego przez autorkę pytaniu numer 4), dotyczącego organizacji tekstu. Może tu eho-
Dobrzyńsko, ą. dt, s. 81-52.