pic 11 06 093950
321
PERCEtXj -rv ____
jest stylem literackim, za pomocą którego autor zamiast opisywać świat zewnętrzny wyraża bezpośrednio postrzeżenia postaci dotyczące tegoż świata, tak jak występują one w świadomości postaci. Posługując się tym stylem, autor unika pośredniego relacjonowania postrzeżeń: może bezpośrednio werbalizować postrzeżenia bez sugerowania, że to sam bohater je wyraził. Traktowane jako problem mimesis postrzeżenia nie są oczywiście werbalne czy nawet potencjalnie werbalne. Względy te mają znaczenie przy rozważaniu tego problemu z punktu widzenia językoznawczego 6: postrzeżenia nie mogą pojawiać się w bezpośrednim przytoczeniu. Fehr (1938, s. 98) proponuje następujące przykłady:
(a) — O, idzie Jack — powiedział Fred.
(b) Odwracając się, Fred zobaczył, że Jack przechodzi przez ulicę, zmierzając w jego stronę.
(c) — Patrz! — Fred odwrócił się. Jack przechodził przez ulicę, zmierzając w jego stronę.
Zdanie (a) można jedynie interpretować jako mowę o postrzeżeniu, he zaś jako jego transkrypcję; (b) jest relacją o postrzeżeniu, (c) zaś to percepcja uobecniona. Z kolei mowa, mając charakter werbalny, pojawia się w sposób naturalny w bezpośrednim przytoczeniu. Myśl, cho-
Uourorhalna. wydaje się potencjalnie właśnie taka; kiedy trakto-
'i-"ł <»tv monolog wewnętrzny, poją-
—'■Ktf QP WV-
p;1
LAUREL BRINTON
W ramach opowiadanego monologu zbliżamy się do możliwości oddania tych myśli i uczuć postaci, które nie są wyraźnie sformułowane w jej umyśle (...) ta technika nadaje się lepiej do częściowo uśpionych warstw świadomości Może dać znacznie bardziej przekonującą prezentację tej części psychiki, która jest ukryta przed światem i na pół ukryta przed cenzurującym „ja” (...) może także łatwiej ukazać umysł jako odbiorcę przesuwających się obrazów i „doznań zmysłowych”.
Tedynym ograniczeniem dla świadomości wyrażanej zarówno w mo-pozornie zależnej, jak i w percepcji uobecnionej, jest zatem to, że bo-r musi mieć możliwość doprowadzenia jej do poziomu refleksji, tak znajdowała się w obrębie możliwej wiedzy bohatera.
.lożna refleksyjną percepcję uobecnioną lepiej nazwać myślą refle-ną. Jest to myśl o jakimś spostrzeżeniu, pojawiająca się albo jedno-aie z nim, albo zaraz po nim. Mowę pozornie zależną można także /ać myślą uobecnioną lub też mową filtrowaną przez myśli boha-Wolałabym jednak rozróżniać między myślą uobecnioną a percep-uobecnioną, ukazują one bowiem różnice lingwistyczne i funkcjo-e i rzeczywiście mają różną zawartość. Percepcja uobecniona zaj-się światem zewnętrznym, podczas gdy myśl uobecniona dotyczy nętrznego świata uczuć i myśli bohatera.
2.2. Potrzeba sygnałów językowych
westia niezbędności sygnałów językowych mowy pozornie zależnej zepcji uobecnionej jest mniej poważna niż kwestia świadomości nie-csyjnej. Znaki językowe stanowią powierzchniowe przejawy ukry-ategorii lub mowy; dlatego też domagając się obecności wszystkich iw językowych mowy, ogranicza się sztucznie mowę pozornie za-i percepcję uobecnioną. Mając do czynienia ze stylem literackim, i więc zacząć od znaków syntaktycznych, wyraźnie określonych •w semantycznych lub jednostek leksykalnych, jak również forach wskazówek w danym kontekście. Kiedy brakuje tych znaków, tenty zawierające mowę pozornie zależną i percepcję uobecnioną czasami zostać wytyczone przez znaczenie, treść i punkt widzenia ?ż muszą pozostać dwuznaczne. W każdym razie percepcję uobec-cechuje większość znaków językowych mowy pozornie zależnej iektóre znaki specyficzne tylko dla niej.
3. Percepcja uobecniona
*m właściwie jest percepcja uobecniona? Podobnie jak mowa po-zależna doczekała się ona przeróżnych nazw: style indirect librę ception (Lips 1926), percepcja zastępcza lub erlebte Wahrnehmung 1938) oraz erlebte Eindruck (Btihler 1937) s. Percepcja uobecniona
znowu termin wrażenie zmysłowe [sensory impression] (zob. Bowljj mniej wyraźnie zdefiniowane zjawisko niż termin percepcja uc
PERCEPCJA UOBECNIONA
lłlC LUo |v... _
to percepcja uobecniona. Z kolei mu w-, —
jawia się w sposób naturalny w bezpośrednim przytoczeniu. iviyo*, — ciąż niewerbalna, wydaje się potencjalnie właśnie taka; kiedy traktowana jest jako mowa, autokomunikat czy monolog wewnętrzny, pojawia się łatwo w bezpośrednim przytoczeniu. Myśl może także zostać wyrażona za pomocą mowy pozornie zależnej, zyskując przez to większą jakość mimetyczną. Wreszcie zarówno mowę, jak i myśli, można zrelacjonować pośrednio za pomocą zdań podrzędnych zaczynających się od „że” [that-clauses]. Przy przedstawianiu postrzeżeń bohatera język kształtowany przez ograniczenia mimetyczne daje mniej możliwości niż Przy prezentacji mowy i myśli bohatera. Wyłączając percepcję uobec-nioną, możliwe są jedynie autorska relacja lub opis. Stosując je, autor może relacjonować postrzeżenia z perspektywy zewnętrznej za pomocą słów takich jak patrzeć, wpatrywać się, obserwować i słuchać, lub z perspektywy wewnętrznej za pomocą widzieć, czuć, słyszeć, postrzegać i uświadamiać sobie. W obu przypadkach może relacjonować dane postrzeżenie jedynie w sposób okrężny, stosując dopełnienie orzecznikowe lub zdanie orzecznikowe. Percepcja uobecniona dostarcza natomiast środków do bezpośredniego obrazowania postrzeżeń bohatera w tekście literackim. Wzrok, słuch, węch czy rzadziej dotyk lub smak postaci mogą być bezpośrednio uobecnione jako świadomość refleksyjna lub niere-
fleksyjna.
6 McHale (1978, s. 257—259) sugeruje, że powszechne podejście do problemu "nowy pozornie zależnej, uznające kategorie lingwistyczne za prymarne, powinno ń odrzucone na korzyść podejścia uznającego za podstawowe kategorie lite-
’iie jak- Ń5 i dicg^sis.
k, 4
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
pic 11 06 094016 JOO i — u LAUREL BRINTON Współcześni powieściopisarze, których objęłam swoimi ba
pic 11 06 012906 321 HANS ROBERT JAUSS czalny sposób wyrwany z kontekstu. Czytelnikowi „pan K.” zna
pic 11 06 093746 312 ANN BANFIELD Russell, B., 1940, An Inąuiry into Meaning and Truth. George Alle
pic 11 06 093843 J14 LAUREL BR1NTON świadomości bohatera, którą mozr.a uobecnić. Czy mowa ta jest w
pic 11 06 093904 1 —— —— 1 —— —— i
pic 11 06 093938 318 LAUREL BRINTON W końcu, mowę pozornie zależną można scharakteryzować za pomocą
pic 11 06 094001 320 LAUREL BRINTON W ramach opowiadanego monologu zbliżamy się do możliwości oddan
pic 11 06 094016 322 LAUREL BRINTON Współcześni powieściopisarze, których objęłam swoimi badaniami
pic 11 06 094045 Perc hlOtyy sunk. — «y po- — jest z podmiotem świado-—.aier nie pojawia się w swyc
pic 11 06 094202 333 J PERCKPCJA UOBECNIONA 332 (21) The air oj the bathroom was thick with
pic 11 06 094001 2.2. Potrzeba sygnałów językowych 3. Percepcja uobecniona 5 I znowu termin wrażeni
więcej podobnych podstron