poetyka008

„Rama” w dziele sztuki plastycznej

Szczególnie duże znaczenie uzyskuje problem „ramy” w malarstwie. Właśnie „rama” - bezpośrednio oznaczone granice obrazu (w szczególności jego rama) czy też specjalne formy kompozycyjne - organizują p^. zentację i, prawdę mówiąc, czynią z niego przedstawienie, czyli nadają mu charakter semiotyczny. Można tutaj przypomnieć głębokie słowa G. K. Chestertona o tym, iż pejzaż bez ramy praktycznie nic nie znaczy, lecz wystarczy nałożyć jakieś granice (wszystko jedno: ramę, okno, łuk itp.), a zacznie on być odbierany jako przedstawienie²⁰. Po to, aby zobaczyć świat jako byt znakowy, należy (chociaż nie zawsze jest to warunek wystarczający) przede wszystkim oznaczyć granice: to właśnie granice stwarzają prezentację. (Charakterystyczne jest w tym kontekście, iż w pewnych językach „zaprezentować” znaczy „ograniczyć”.)

Nawet w tych przypadkach, gdy granice prezentacji nie są w żaden wyraźny sposób oznaczone, sam fakt obecności granic przedstawienia jest jednak odczuwany przez artystę jako naturalna i nieuchronna konieczność. W tym właśnie sensie mogą zostać zinterpretowane te przypadki, gdy pierwotny artysta nanosił rysunek nie na czystą powierzchnię, lecz na jakiś inny rysunek, nie ścierając go, jak gdyby ten poprzedni nie był widoczny dla obserwatora. Wydaje się, że artysta nie niepokoił się tym, iż jego przedstawienie zmiesza się z poprzednim, właśnie dlatego, gdyż wiedział, że nie mogą się one zmieszać -każde z nich posiada własną (homogeniczną) przestrzeń artystyczną²¹. Dokładnie tak samo w sztuce chińskiej właściciel obrazu albo też sam artysta nie wahali się pisząc komentarz do obrazu lub stawiając pieczęć wprost na płótnie (jeśli uwzględnić fakt, iż kaligrafię uważano w Chinach za dziedzinę sztuki bardzo zbliżoną do lysunku²², to przypadek ten

Zob. T. K. MecTepoH: Hoebiu JJoh Kuxom. MocKua-JIeHHHrpaa 1928, s. 152; por. także podobne, chód nie tak wyraźnie sformułowane myśli zawarte w pracy: B. Chnstiansen, Philosophie der Kunst. Nanau 1909, s. 237-240.

. _T/.^°k- ° «cgo typu przypadkach: M. Shapiro: On Some Problems of the Semiotics w A^ ^Ar-' ^{Field and Ima}8^e Sings. „Semiotica" 1969. Vol. I. No. 3, s. 223. W odróżnieniu od przedstawionej tu interpretacji, Shapiro uważa takie przypadki za dowód tego, iż archaiczny malarz w ogóle nic stasował ram.

Zob. na ten temat na przykład w: H. FIonoB-TaTHBa: K eonpocy o Mcmode laynetnift KoAAużpaipuu u otcueonucu Hantnezo BocmoKa. „BocTOHHbie cGodhjikh” MocKBa 1924. Bun. 1.    ^v

500

0^G\u,c£    V

g|ielc różni się od poprzedniego przykładu z pierwotnym artystą);

}np. w związku z tym podpis malarza na obrazie europejskim, Sfezcza się go znów wprost na obrazie²³, oraz próby pióra i w ogóle późniejsze napisy przeróżnej treści na staroruskich rękopiśmiennych jagach²⁴, w tym także na liturgicznych - paradoksalnie ma się to do

Zob. Shapiro: On Some Problems..., s. 225. Analogicznie oklaski i okrzyki k\vo!” mogą zabrzmieć bezpośrednio w czasie wykonywania dzieła operowego, en sposób nie włączając się w samo dzieło, czyli nie naruszając przedstawienia eszkadzając w jego odbiorze. Podpis malarza na obrazie i okrzyk „brawo!” ie spektaklu są w znacznym stopniu zjawiskami tego samego rodzaju: jak gdyby adają się na tekst artystyczny, w istocie jednak nie wchodzą z nim w żadne relacje -zej mówiąc, znajdują się one poza granicami przestrzeni artystycznej.

⁴ W księdze z XIV w. pisarz Koźma napisał na marginesie: „[...] ox, Mite roocoro fo nomtpiw, ronoBa Mn óojiht w Prologu z XIV w. zostało napisane: „Ox, ox, OBa Mn óojiht, He Mory h ncaTH; a yxce HOim>, JW3 mh cnaTH” (zob. A. A. IIoKpo-fl: JJpeenee ncKoacKonoezopodcKoe nuctMennoe nacnedue. W: Tpydbi 15-20 eoAOzuuecKozo Cbesda e Hoezopode (1911 z.). Mocraa 1916. T. II, s. 273, 363). i; marginesie zbioru słów Grigorija Teologa z XI w. uczyniono mistrzowską ręką is: „Hbnie KpHBan rnaBO marne npnMO (czyli „szczygle, krzywa głowo, pisz to"), napis ten należy najprawdopodobniej do tak zwanego „notariusza”, czyli ądcy scriptorium (starszego pisarza) i skierowany jest do przepisywacza tego opisu. W innych przypadkach napisy (najróżniejszej treści) czynione były przez właścicieli ksiąg. Zob. ogólną analizę takich dopisków w pracach: A. H. CoGojicbckhm: laemopyccKca. CaHKT-rieTepóopr 1908; A. CenenbHKKOB: JlumepamypHo-^oAb-£ jyiopHbie 3rmodbt. I. „Slavia” 1927. Roczn. VI. Z. 1.; JJ, C. JliocaneB: TeKcmoAozwt.

, MocKBa-JIeKHHrpan 1962.

Poczynając od XTV-XV w. spotykamy się z protestami przeciwko notatkom na marginesach (por. A. M. riaHMciuco: PyccKafi KyAbmypa e KanyH nempoecKiocpetpopM. JleitHHrpajt 1984, s. 106), co świadczy o nowym estetycznym stosunku do książki, gdy przestrzeń podstawowego tekstu stopniowo przestaje być przeciwstawiana w kulturowej świadomości marginalnej przestrzeni notatek. Tak więc w styczniowym fragmencie Miniei z XII w. wchodzącej w skład kompletu Miniei nowogrodzkiego soboru św. Zofii w końcu rękopisu w prawym górnym rogu dopisano w stylu charakterystycznym dla XIV w.: „O, gore temu, kto paskudzi księgi na marginesach. Na onym świecie wydrapią owe znaki biesy na licu jego piórem żelaznym" (zob. A. B. TopcKHft, K. H. HeBO-CTpyeB: Onucanue cAaemiCKWc pyxonuceu mockoockou Cunodantnou 6u6nuomem. MocKBa 1855-1917. DI. 2, s. 49, nr 438); w listopadowej Miniei z tego samego zbioru znajdujemy dopisek czytelnika z XV w.: „Kto pisze księgi po marginesach, wszystkie owe pisania na tamtym świecie na licu jego wypisane będą” (tamże, s. 34, nr 436); ostatnia informacja jest tym bardziej charakterystyczna, że na marginesach tego rękopisu nic ma żadnych innych notatek.

501

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Wnioski Modelowanie niepewności parametrów ma szczególnie duże znaczenie w konstrukcjach murowy
Magazyn60901 295 PŁACE szczególnie duże znaczenie. W wielu państwach zostały wprowadzone dodatki
Obraz0004 (2) 2. Granica plastyczności ma bardzo duże znaczenie praktyczne* Dla materiałów, w któryc
Optymalizacja grafiki 3D Szczególnie w grach duże znaczenie ma płynność grafiki. Nikt nie będzie chc
Zdjęcie461b ma szczególnie ważne znaczenie w procesie hemostazy. Czynniki oddziałujące na proces krz
skanuj0103 (13) 210 AKSJOI IX HA I IYCZNA Duże znaczenie dla zagadnienia istnienia absolutnych warto
img018 18 w których występuj mieszanki palne, znajomość granic zapłonu ma duże znaczenie praktyczne
IMG96 VI: Struktura i między dziełem sztuki i ideami, pomiędzy ideami i rzeczywistością historyczn
SZTUKI PLASTYCZNE S (mocne strony) - ubogaca życie duchowe, sztuka współczesna
poetyka dzie?a otwartego003 26 Poetyka dzieła otwartego sztuki. Dzieło sztuki jest z jednej strony p

więcej podobnych podstron