roz6c

48 Część Pierwsza - Wprowadzenie do prawa cywilnego

więc zmieniać się w zależności od układu stosunków społecznych. Przykładowo, obecnie uznajemy za sprzeczną z dobrymi obyczajami umowę o odpłatne odbycie stosunku seksualnego. Być może zmiany obyczajowe sprawią, że za kilkadziesiąt lat nasza ocena takiej umowy będzie zupełnie inna. Do ocen pozaetycznych odwołuje się klauzula społeczno - gospodarczego przeznaczenia prawa. Celowość jej istnienia budzi wątpliwości. Trudno także ustalić jej treść. Jak się wydaje chodzi tu o dominującą funkcję danego prawa. To, do czego ono służy lub jakie wartości ma chronić. Przykładowo, społeczno - gospodarczym przeznaczeniem lokalu mieszkalnego jest zaspokajanie potrzeb socjalno - bytowych obywateli. Omawiana klauzula pojawia się przede wszystkim w prawie rzeczowym i pozwala na określenie granic tego prawa.

Pomiędzy przepisami prawa zachodzą niekiedy konflikty, przejawiające się tym, że skutki tego samego stanu faktyczny wydaje się być określone w różnych przepisach prawa. Istnieje kilka sposobów usuwania takich kolizji. Jeden z nich łączy się z przedstawioną wyżej relacją przepis ogólny - przepis szczególny. Zasadą jest, że przepis o charakterze wyjątkowym wyłącza zastosowanie reguły ogólnej. Podobnie, jeżeli mamy do czynienia z przepisami różnej rangi pierwszeństwo dajemy temu, który zajmuje wyższą pozycję w hierarchii aktów prawnych. Przykładowo, jeżeli ta sama część życia społecznego jest uregulowana odmiennie prawem krajowym i wspólnotowym, stosujemy to ostatnie. Jeśli przepisy o tej samej randze zostały wydane w różnym czasie, to przepis, który wszedł w życie później „wypiera” przepisy wcześniej obowiązujące. Należy przy tym pamiętać, że ustawodawca wprowadzając nowy akt prawny o charakterze generalnym wprowadza w nim jednocześnie przepisy o charakterze międzyczasowym (intertemporalnym), wskazujące, do jakich stosunków prawnych stosować ustawę starą, a do jakich - nową. Czasem, zwłaszcza przy wprowadzaniu obszernych ustaw, przepisy intertemporalne zostają zawarte w osobnej ustawie. W przypadku Kodeksu cywilnego jest to ustaw - Przepisy wprowadzające - Kodeks cywilny¹.

6.4. Wykładnia przepisów

Dokonawszy wyboru przepisów mogących znaleźć zastosowanie w sprawie podmiot stosujący prawo dokonuje ich wykładni, czyli ustala znaczenie i zakres wyrażeń języka prawnego². Wykładnia może odbywać się według różnych reguł interpre-

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Przepisy wprowadzające Kodeks cywilny, Dz.U. Nr 16, poz. 94 z późn. zm.

J. Nowacki, Z.Tobor, Wstęp..., s. 190. Co do różnych sposobów rozumienia pojęcia „-wykładnia prawa” i szczegółowej analizy rozmaitych jej rodzajów zob. tamże, s. 188 i nast.