Przemiany obyczaj�w w cywilizacji Zachodu8

O Mciowufn w ijrptafnJ 235

wstydliwości występują również w obyczajach związanych z kąpielą. Niejednokrotnie stwierdzano w późniejszych czasach, nie bez zdziwienia, że rycerzy obsługiwały w kąpieli kobiety,- i często też kobiety przynosiły im na noc napój do łóżka. Jak się zdaje, zdarzało się nierzadko, przynajmniej w miastach, że przed pójściem do łaźni rozbierano się w domu. „Ileż to razy — powiada pewien świadek — wybiega ojciec z domu na ulicę goły, w samych tylko gatkach, i biegnie tak wąskimi uliczkami do łaźni razem ze swą nagą żoną i nagimi dziećmi...; ileż to razy widuję dziewcząt-ka mające lat dziesięć, dwanaście, czternaście, szesnaście i osiemnaście, zupełnie obnażone, w krótkim tylko płócienku, często podartym, i w postrzępionym płaszczu kąpielowym albo z ręcznikiem osłaniającym je tylko z przodu i zarzuconym na plecyl Nogi mają obnażone, dłonią zaś, jak przystało, zasłaniają tyłek, i tak w samo południe biegną długimi uliczkami z domu do lażni. A ileż to biegnie obok nich boso dwunasto-, czternasto- i szesnastoletnich chłopaków..." ⁶³Swoboda ta zanika później powoli w XVI, a już wyraźnie w XVII, XVIII i XIX stuleciu, przede wszystkim w warstwach wyższych, o wiele wolniej w niższych.

W epoce wcześniejszej widok nagiego ciała, przynajmniej w miejscu do obnażania się przeznaczonym, jest czymś bez porównania bardziej naturalnym niż w pierwszej fazie czasów nowożytnych. Składa się na to cały sposób bycia, znacznie mniejszy niż później dystans między ludźmi. „Wynika stąd zaskakujący wniosek — czytamy w monografii poświęconej dziejom obyczajowości niemieckiej —f -że widok zupełnej_na-gości był ąż dn XVI stulecia czyaBs^goIa-powszedjiiin. / Wszyscy co wieczór rozbierali się do naga przed pójściem spać i tak samo nie okrywano się niczym w łaźni parowej." ⁷⁰.Z pewnością nie odnosi się to wyłącznie do Niemiec^ i.nd»i«* byli wówczas, jeśli idzie ojnągość, a także funkcje^ fizjologiczne, o wiele bardziej swo- f bodni; można by również powiedzieć: o wiele bardziej 1 dziecinni- Świadczą ó tym zarówno obyczaje sypialne, .jak zachowanie w kąpieli.

I JZ- Specjalny strój nocny,pojawia się w tym samym '■ftmisr wi ęcefczasieco widelec lub chustka do nosa