Przemiany obyczaj�w w cywilizacji Zachodu0

howcnMi w sypialni 237

z kompendiów angielskich z 1936 roku ⁷¹ mówi o tym, może z pewną przesadą, ale z pewnością nie bez racji:

„Przed wojną, w czasach dystyngowanego wykwintu, wprowadzenie warunków campingowych było dla szanującego się pisarza jedynym sposobem, jeśli chciał zatrącić o temat takt jak spanie. W owej epoce panie i panowie nie kładli się wieczorem do łóżka, lecz udawali się na spoczynek. Jak to robili, nie obchodziło nikogo. Autor, który by podszedł do tego inaczej, zostałby niechybnie wycofany z wypożyczalni książek."

Również i w tej dziedzinie daje się zauważyć od czasów wojny pewien zwrot, pewne rozluźnienie. Wiąże się to niewątpliwie z rosnącą mobilnością społeczeństwa, z upowszechnieniem się sportu, turystyki, podróżowania, jak również ze stosunkowo wczesnym wyprowadzaniem się młodych ludzi ze wspólnych z rodzicami mieszkań. Przejawem tego jest przejście od koszuli nocnej do piżamy, a więc do bardziej „reprezentacyjnego" stroju nocnegoJNie jest to bynajmniej oznaką jakiejś ewolucji wstecznej, jak sądzą niektórzy, jakiegoś odpływu uczuć wstydu i zakłopotania lub rozkiełznanla u rozregulowania popędów, chodzi tu po prostu o to, że znaleziono stosowną formę, która zarówno czyni zadość wymogom nowego standardu wstydliwości, Jak i odpowiada specyficznym sytuacjom, w jakich współczesne życie zbiorowe stawia nieraz jednostkę, „Spanie" nie jest już rzeczą tak ściśle intymną jak w fazie poprzedniej. Zachodzi więcej sytuacji, w których człowiek śpiąc, rozbierając się lub ubierając wystawiony jest na spojrzenia bliźnich. Na skutek tego strój nocny, podobnie jak bielizna osobista, uległy takiej transformacji, by ich użytkownik nie musiał się „wstydzić", gdy ktoś go zobaczy w takich sytuacjach. Nocny zaś strój fazy poprzedniej budził uczucie wstydu i zakłopotania właśnie dlatego, że brak mu było odpowiedniej formy, stylu. Bo też nie był przeznaczony do ukazywania się w nim wobec ludzi spoza rodzinnego grona. Koszula nocna XIX wieku znamionuje, z jednej strony, epokę, w której uczucie wstydu i zakłopotania, związane z obnażaniem własnego ciała, tak się zaostrzyło i tak głęboko za- ■ padło w psychikę, że ukrywano całkowicie kształty