Untitled Scanned 02

224 GRECJA

89. Wzorcowy kapitel koryncki z tolosu w Epidauros

wykonany przez Polikleta Młodszego ok. 350 r. p.n.e. Wys. 0,64 m. Epidauros, Muzeum

90. Monument choragiczny Lysikratesa

przy starożytnej ulicy Trójnogów w Atenach. Ok. 335-334 r. p.n.e.

IV ośrodek ten przenosi się do Małej Azji. Nie podlegające już Atenom miasta małoazjatyckie przeżywają powtórnie odrodzenie. W Grecji właściwej panuje nadal porządek dorycki, który jednak dzięki nowym, lżejszym proporcjom, smuk-łości kolumn, lżejszemu belkowaniu i niskości echinusa (por. str. 122) zatraca swe charakterystyczne cechy. Zyskuje on również na ozdobności przez coraz częstsze stosowanie kolumn z tzw. głowicą koryncką, o bardzo dekoratywnym ornamencie ze stylizowanych liści akantu. Taką kolumnę z kapitelem korynckim zastosowano po raz pierwszy już w wieku V, w doryckiej świątyni Apollina Epi-kuriosa w Bassaj koło Figalei, na Peloponezie. W wieku IV stosuje się ją coraz częściej w budowlach doryckich, jak o tym świadczy wielka marmurowa świątynia Ateny Alea, zbudowana w Tegei w r. 395 przez architekta i rzeźbiarza Skopasa. Korynckie półkolumny zdobią w niej obie podłużne ściany celli. Tę nową ozdobę kolumn stosuje się też coraz częściej przy budowie okrągłych to-losów (por. str. 148) w świętym okręgu Ateny Pronaja w Delfach, zwanym Marina ria; w tolosie zbudowanym przez Teodorosa z Fokai widać obok dwudziestu doryckich kolumn otaczających budowlę również półkolumny korynckie, zdobiące wewnętrzne ściany cciii. Podobnie jest w thymeli (0u|x£Xy)) w Epidaurze (rys. 89). Podczas gdy we wszystkich tych dziełach architektury półkolumny korynckie znajdowały się wewnątrz budowli, w wykwintnym pomniku wotyw-

1 Mauzoleum w Halikarnasie » h , satrapy karyjskiego Mauzolosa i jego \it. mizji, wzniesiony według projektu i.i 1’yteosa przy współudziale rzeźbia-' lotcosa, Skopasa, Briaksisa i Leocha-

...... r 0 r. p.n e. Rekonstrukcja rysunkowa

F. Krischena

^I . I .ysikratesa (rys. 90) w Ate-

• "Ił, zbudowanym w latach

ł»> 335-334, zdobią zew-ną jego stronę.

W przeciwieństwie do kon-’ utu, gdzie panuje porządek

• \ cki o lżejszych proporcjach,

■ Malej Azji przeżywa odro-l ••• nie styl joński. Działa tutaj

• tworzy około połowy wieku IV mu zwykle utalentowany budow-

/.y i teoretyk architektury,

I' t«os, twórca świątyni Ateny I'"lin8 w Priene, ufundowanej |M/t-z Aleksandra Wielkiego i ¹14). Pyteos po raz pierwszy w historii architektury stworzył również monumentalną budowlę piętrową,

II ubowiec władcy karyjskiego Mauzolosa i jego żony Artemizji (rys. 91). Ta t! ’antyczna, na 49 m wysoka, budowla z piramidą o dwudziestu czterech stop-i i.ifh, zwieńczona na szczycie kwadrygą, była przez starożytnych zaliczana do fc" ilmiu cudów świata starożytnego. Pełna bogactwa i daleka od prostoty wieku ^ . nie była jedyną budowlą tego typu na terenie małoazjatyckim. Nie mniej ¹ Mityczna była również zaliczana do siedmiu cudów świata świątynia Arte-i uly w Efezie, wzniesiona na miejscu świątyni spalonej w r. 356 przez Hero-trata. Budowle te, rywalizujące wspaniałością z wielkimi dziełami architektury

v w ho dniej, wróżą już nadejście nowej epoki hellenistycznej.

Wick V celował przede wszystkim w budownictwie religijnym, w wieku IV poza wielkimi ośrodkami religijnymi, jak Delfy (rys. 92) czy Olimpia, budownictwo służy również celom praktycznym. Z tego okresu pochodzą pierwsze kamienne teatry greckie: teatr na Akropolu ateńskim (rys. 93) wykończony około r. 330 p.n.e., teatr w Syrakuzach i wspaniały teatr w Kpiduurzc (rys. 94), dzieło Poliklcta Młodszego. W teatrze tym, jak podkreślali sami starożytni, zagadnienia architektoniczne zostały rozwiązane w sposób najhardziej bar-