Zarys teorii literatury4

aaohw zasad twmyfcł lthirr»M,i. i .__. , . .

,,, , . . T** rcyetpcznef, odprfwnda budowie ncoJ

rei nscczrvM>')( (cdwifoom. W pewnych poznawcza ukbdów Icompoź

.* ^kuV<1 »H mówi, że struktura prwdttawłoAtfo |m t natury

hwt/^ycztwJuerackich wartej poznawcza układów lu • ir dla pisarzy osobnym problemem, najważniejszym wichprakt_r<f ■ ór< z/1 Tak dzieje "u; w wielu odmianach współczesnej prozy awaa> *-'^,r ***i (zwłasztza zaś we francuskiej tzw. „nowe) powieści”). Autor, realizując w swym dziele dana normę kompozycyjna, zastanawia się,I cr» może powiedzieć o święcie przy zaitriKiwaniu przyjętego sposobu budowania 4 w lata przedstawionego. C*>w element „zastanawiania -.ię” nie I*** * stosunku do dzieła zewnętrzny, stanowi jego integralna cześć. Tak więc w tym wypadku kompozycja jest nie tylko układem świata, przedstawionego, ale jednocześnie — próba wartości poznawczej tego układu. < )dnic*icnia poznawcze kompozycji są historycznie zmiennej nte tylko z tego względu, że odwołuje się ona w różnych okresach do rozmaitych rzeczywistości społecznych, ale także z tej racji, że stoją zJ nia różne koncepcje filozoficzne, a również dlatego, że układy kompozv-| cyjnc w toku swego rozwoju tracę zdolność organizowania nowej wiedzy] o święcie, staja *ię zespołem schematów, czystą konwencja. Na przykład w w. XIX żywa była norma kompozycyjna tz w. piece hien w formie]

tej autorzy mogli się wypowiedzieć na temat ówczesnych konfliktów społecznych, obyczajów itp. Obecnie jest już ona tak zastygła, że prowaJ dzi do realizacji w pełni uschcmatyzowanych, nie otwierających możli-l wości dlii poznania analogicznych zjawisk w święcie współczesnym.

Historyczny charakter norm nic znaczy bynajmniej, że na danym] etapie rozwoju występować może tylko jedna norma w odniesieniu do określonego wycinka rzeczywistości literackiej. Przeciwnie. Niezależnie od tego, że do tego samego rodzaju faktów literackich może się odnosić] zespół norm wzajemnie się uzupełniających (np. w w. XIX norma przy-czynowości i norma wszechwiedzącego narratora w powieści) lub układających się w system hierarchiczny, w każdym okresie istnieją normy antagonlstycznc względem siebie w całości lub częściowo, pod jednym lub wieloma względami. Dotyczy to zwłaszcza nowszych okresów rozwoju literatury, kiedy kształtuje się on nie według jednej linii, ale przebiega różnymi torami, układającymi się w określone prądy literackie, poetyki. Normy kompozycyjne, nawet antagonistyczne, jeśli występują w tym samym czasie w obrębie jednej rzeczywistości kulturalnej, nic znajdują tię w izolacji, są składnikami jednej skomplikowanej i wielokształtnej