0009901

— 192

że udaje do 35° szerokości. Najlepsze gatunki się udają pomiędzy 15° a 35° szerokości północnćj, to jest na Kubie, Filipinach i w Syryi.

Jak jest jćj hodowanie rozprzestrzenionym, tak i rozszćrzonóm jćj używanie. Twierdzą, że po soli Indzie najwięcej używają tabaki. Chyba tylko herbata stawia jćj konkurencyą, ale tylko w Chinach i krajach tatarskich, bo w Europie herbata należy do napojów ludzi bogatszych, podczas gdy tabaki używają wszyscy.

W Ameryce, w dawnych hiszpańskich posiadłościach, panuje cygaro lub papieros, w Stanach Zjednoczonych, mianowicie na północy, prymka. Może prymki dla tego używają, że ją można wziąść ze scbą wszędzie.

W Europie cygaro, fajka, prymka i tabakierka znajdują się wszędzie, od Irlandyi do Gibraltaru i od Uralu aż do wybrzeży Morza Atlantyckiego. Napróżno wydał król angielski Jakób edykt przeciw tabace, — napróżno rzucił klątwę na tabaczników papież Urban VIII, — napróżno uaazem carów moskiewskich karano Moskala schwytanego na paleniu tabaki po pićrwszy raz knutem, po drugi raz śmiercią, — napróżno sułtan turecki kazał wiernym Machometanom cybuchy przeciągać przez nos, — tabaka zwyciężyła królów, carów, papieży, i świat jćj uległ.

Teraz Turcy i Persowie nie wypuszczają fajki z ust, Birmani palą już od młodocianego wieku, a w Chinach palenie fajki tak weszło w używanie, że u dzićwcząt począwszygod ósmego] rokuf; fajeczka i jedwabny kapciuch stanowią jeden z główniejszych artykułów stroju. Z powodu tćż, że w Chinach używanie tabaki jest tak rozpowszech-nionćm, a nie ma najmniejszćj dziejowćj tradycyi o wprowadzeniu tćj rośliny do kraju, mniemają, że używanie jćj już w Chinach dawno było przed odkryciem Ameryki znanćm.

Produkcyja tabaki jest bardzo wielka, gdyż wynosi rocznie 12 milionów centnarów. Najwięcćj stosunkowo tabaki spotrzebują w Europie Turcyja, Belgi ja i Holandyja, a najmnićj Włochy ]i Hisz-panija.

Jakość tabaki zależy nie tylko od gatunku rośliny, ale od klimatu, od gruntu, od mierzwy, od sposobu jćj hodowania, zbierania, suszenia od długości transportu. Tabaka bowiem w transporcie przez morze nabiera wartości i dobroci. Ztąd nawet europejskie tabaki, przewiezione do Ameryki, są o wiele lepsze, aniżeli użyte u nas. Najlepsza i najdelikatniejsza tabaka rośnie na Kubie.

Żucie tabaki jest we wielu względach obrzy-dliwćm. Na okrętach palić nie wolno, dla tego majtkowie zwykle w tćj formie raczą się tabaką. Tak samo dzneje się przy wojsku. W Północnćj Ameryce żują tabakę aż do przesady. W Europie północnćj również to przyzwyczajenie przedłożycie ludzkie. IZ

Tabaki używają na trojaki sposób, to jest ją żują lub sproszkowaną zażywają, albo tćż palą.