001001

nie mógł ich umieścić na tle bardziej pięknćm i stó-sownem. A tło na obrazie nie jest wprawdzie głó-wnem i najważniejszem zadaniem malarza, ale nie-zmiernie wiele na niem zależy. Idzie bowiem o to,

ezyte s w jawo, pozwalające nam obejiŁc^ j wszystkich i to najwydatniejszych i najciekawszych.

Epos okazuje nam naród w całej jego zupełności, istocie i treści. Zamyka ono w sobie rdzeń i ducha Obejmuje wiec bardzo rozległy zakres —• nie

nad węzłem łączącym rodziny; przedstawia naród w pokoju i wojnie, w radzie i w kościele, na roli i w zaciszu domowem, w pracy publicznej i kiedy po~ wszednie zaspokaja potrzeby, — daje-nam całokształ-tny obraz pojęć, wyobrażeń, uczuć i myśli, oświaty i umiejętności a nawet przesadów: słowem tego wszystkiego, co zowie my kultura narodu. — Poeta epicżny nie spieszy krokiem dram a tyka -—• nie idzie mu o zawiązanie i zręczne przeprowadzenie zawUdanych in

pomija nic, okrom wydarzeń przypadkowych i luźnych, a zastanawia się starannie, z cierpliwym spokojem i pewnem naiwnem zadowoleniem nad stosunkami obyczajowego, umysłowego, religijnego i domowego życia

tryg; nie przelatuje szybkim, orlim lotem nad swoim przedmiotem, ale — powiedziałbym — siedząc na prostym wózku, objeżdża powolnie cała swoja ziemię; często staje popasem, żagla,da do każdej chaty i karczmy pomówi słów parę z rolnikiem idącym za pługiem rad zboczy z drogi, żeby się i w dalszej stronie zagrzać przy domowym kominie, uścisnąć znajomych, poznać się z nieznajomymi, pogawędzić, pogwarzyć. A 'mianowicie też wyborne oko mieć musi. Komu jest obojętnem ^ł)₅ jak rzeczy wygladaja, kto nie troszczy się o kształt ciała, o suknie, sprzęty a nawet ruchy, gesty i wyraz towarzyszący każdemu słowu człowieka — ten epikiem nigdy nie będzie.

Mówi Yisclier — (Aesthetik — Die Dichtkunst)

zaś dla poezyi to, co jest ogól nem i istotńem, tylko w żywej obecności ducha się znajduje, przeto zrosło sic opowiadanie epika ściśle z jednostkami, z indywiduami. ') A ponieważ wielka liczba ludzi bierze tu udział w całej akcyi, więc zdarzenie główne ^! rozbiega się i łączy z -wieloma ubocznemi, majacemi swój odrębny powód i skutek. Jest to właśnie owa ary-stotelesowa Połymythia,^{1 2}) która dziś epizodycznością nazywamy. Taki świat całokształtny i indywidualnie ujęty musi przesuwać się przed okiem nąsżem powolnie i spokojnie tak, żebyśmy się nad wszystkiem zatrzymać mogli. Nie opowiada wszakże poeta epiczny wypadków luźnych i przypadkowych, ale zdarzenie obejmujące całość pewnego czasu i narodowych stosunków, a zatem rozwijające się. śród rozległego świata i otoczenia, które także przedstawić musi.³) Zdarzenie służące za tło powinno mieć dla indywiduów kształt rzeczywistości już istniejącej a zarazem łączyć się z nimi najściślejszym związkiem pierwotnej żywotności.

r/A

Jednakowoż ogólny stan narodu nie jest jedynem zadaniem epopei; może on tylko służyć za podstawę, na której opiera i rozwija się odrębne, samoistne zdarzenie, dotykające wszystkich stron narodowej egzy-stencyi i skupiające je w sobie. Już Arystoteles⁴) wymaga dla epopei jak i dla dramatu treści dramatycznej, co tyle znaczy, żeby jedno skończone i zupełne zdarzenie było punktem środkowym, z którego na wszystkie strony rozchodzą się promienie. Zęby zaś obiedwie strony, t. j. stan ogólny i zdarzenie indywidualne się nie rozminęły, musi ostatnia opierać się na pierwszej, znajdując w niej sw⁷oja przyczynę i u-sprawiedliwienie. -

W poezyi w ogólności każcie zdarzenie, czy to czerpane z rzeczywistości, czy też będące utworem fan-

*) Hegel j. w.

) Poetyka c. 18.

) Hegel III. 843. ■

Ą. Poetyka e. 23.