0400

385

Tin. 6.

KAZIMIERZ III WIELKI (ż. ALDONA ANNA. n. MAŁGORZATA).

nich źródłem; natomiast datę 26 maja podają dwa zgoła od siebie niezależne źródła, Kalend. Włocł. i Rocz. Pozn., a każdy określa ją innym sposobem: pierwszy VII Kai. Iunii, drugi: hi die Corporis Christi. Data o jeden dzień wcześniejsza w Kalend. Krak., choć to źródło niewątpliwie najlepiej mogło być o tym wypadku poinformowane, polega snąć na oinylnem jej zapisaniu do rękopisu; data zaś Rocz. Tras. (i Rocz. Małop.) może być datą pogrzebu; jeśli zaś nią jest, naówczas, przyjmując zwykły odstęp czasu między śmiercią a pogrzebem (trzy dni), znajdziemy i w tern dowód, źe śmierć nastąpiła raczej 26 aniżeli 25 maja.

Nekr. Lubiąs.^{1 2 3 4 5 6 7}) zapisuje pod datą 12 marca: Anna regina Polonie. Nie znamy królowy polskiej tego imienia (licząc już i późniejszą, żonę Jagiełły), któraby w dniu tym umarła; nie ma jednakże koniecznego powodu odnosić powyższą zapiskę do niniejszej Anny Gedyminówny -), boć i co do niej byłaby to data zgoła błędna; snadniej moźnaby ją odnieść do Anny .lagiełłowej, zmarłej 21 marca (1416 r.)³). Zresztą mieliśmy już sposobność stwierdzić poprzednio⁴), źe daty Nekr. Lubiąs. niekoniecznie są datami nekrologicznemi, ale także datami kommemoracyi; snąć i tutaj mamy do czynienia z tego rodzaju kommemoracyą, wobec czego nie można rozstrzygnąć, kogo właściwie kommemoracya dotyczy ⁵).

3. Małgorzata (narzeczona).

Kron. Franc. Pras.^fi), a za nią Benesz z Weitm.⁷) opowiadają o pierworodnej córce Jana luksemburskiego, Małgorzacie, iż jako wdowa po Henryku, księciu Dolnej Bawaryi (zmarłym 1 września 1339 r.)⁸), przybyła do Pragi d. 20 maja 1311 r., poczem zawarty został układ zaręczynowy między nią a Kazimierzem W.⁹); wszelako, kiedy król przybył do Pragi, narzeczona zachorowała i zmarła 11 lipca tegoż roku. Ze w istocie układ taki istniał, potwierdza także Kron. Jana Tictor.¹⁰) tudzież Chroń. Argent. ^u), to ostatnie ma jednakowoż mylne wiadomości o śmierci Małgorzaty, zaszłej jakoby w Krakowie. Również mylnem jest mniemanie, przyjmowane dotąd powszechnie¹²), jakoby małżeństwo to umówionem zostało z Kazimierzem w czasie pobytu Karola IV w Krakowie r. 1340; powoływany na poparcie tego zdania ustęp z Żyw. Karola IV bynajmniej go nie udowadnia; Żywot ten zarówno w łacińskiej redakcyi, jako też czeskiem i niemieckiem tłomaczeniu ¹³), mówi tylko sumarycznie, iż Karol przybył wraz z bratem swym Janem Henrykiem, hr. Tyrolu, naprzód do „króla krakowskiego“, a następnie do Węgier, jak niemniej, iż z królem węgierskim i jego synem (Karolem Robertem i Ludwikiem) Jan Henryk zawarł przymierze; o jakiemkolwiek przymierzu Karola lub jego brata z Kazimierzem, tern mniej zaś o jakimkolwiek układzie o małżeństwo króla polskiego z Małgorzatą, nie ma tam nietylko wzmianki, ale chociażby tylko pośredniej wskazówki. Nie przeczę, że sprawa ta mogła już być w r. 1340 przedmiotem rokowań pomiędzy Kazimierzem a Karolem, ale sam fakt zaręczyn, zgodnie z wyraźnym przekazem Kron. Franc. Pras. i Benesza z Weitm. odnieść należy dopiero do czasu po przybyciu Małgorzaty do Pragi, t. j. po 20 maja 1341 r. Kron. Jana Victor. ^u) również dopiero pod r. 1341 opowiada: Hoc anno filia regis Bohemie Casimiro Lothonis regis Kracovie filio desponsata_; ut eam duceret, cum venisset, moritur.

W dwa dni po śmierci Małgorzaty, 13 lipca 1341 r.¹⁵), wystawia Kazimierz dokument, w którym stwierdza, iż małżeństwo to rzeczywiście było umówionem, i źe mimo śmierci narzeczonej zamierza nadal wytrwać w przymierzu z jej ojcem i bratem, Janem luksemburskim i Karolem.

Z uprzednich dat z życia Małgorzaty podajemy na podstawie Chroń. Aul. Reg., że urodziła się 8 lipca 1313 r.¹⁶), że 12 sierpnia 1322 r. jako dziewięcioletnia panna została poślubioną¹⁷), a 12 lutego 1328 r.

Wattenbach, Monum. Luben. 41. — 2) Jak chce Car o, Gesch. Pol. II. 216 uw. 1. — 3) Jak przypuszczał już

Wattenbach, Monum. Luben. 41 uw. 2. — 4) Por. str. 241. 242. — 5) Naruszewicz, Hist. nar. poi. V. 96 uw. 2, przyj

muje zgodnie z Długoszem, że śmierć Anny nastąpiła 28 czerwca; podobnież jeszcze Wolff, Ród Gedym. 7 idzie za Długoszem,

popełnia jednak przy tem omyłkę: 28 lipca zamiast 28 czerwca- Tylko Car o, Gesch. Pol. II. 216 uw. 1 uważa w formie przy

puszczenia datę 26 maja jako prawdopodobniejszą. — 6) Emler, Font. rer. Boh. IV. 431. — <) Ibid. IV. 491. — 8) Cohn.

Stammtafeln tabl. 43. — 9) Car o, Gesch. Pol. II. 232 podaje. ze umowa o małżeństwo przyszła do skutku jeszcze wcześniej. —

19) Boh mer, Fontes I. 441. — n) Przytocz, u Naruszewicza, Hist. nar. poi. V. 99 uw. 2. — 12) Pelzel. Gesch. Karl IV.

93; Car o, Gesch. Pol. II. 232. 233. — 13) Emler, Font. rer. Boh. III. 362. 391. 412. — 14) Bohmer, Fontes I. 441. —

I³) Dogiel, Cod. dipl. Pol. I. 4. — 18) Emler, Font. rer. Boh. IV. 180. — 17) Ibid. IV. 261.

Balzer, Genealogia Piastów.