0423

między Piastami a Wittelsbachami, znalazła się wzmianka o osobie, jakby się zdawać mogło, zupełnie sprawie tej obcej, i do tego nie o mężczyźnie,- o którym snadniej przypuścićby można, że brał w niej jakiś chociażby tylko pośredni udział, ale o kobiecie; wreszcie i to podnieść należy, że suma, wypłacona wdowie po Niemierzy, jest, jak na stosunki ówczesne, dość znaczną; sama zaś pozycya cyfrowa (107 grz.) robi wrażenie, jakoby była tylko częścią jakiejś większej sumy, może poprzednio już częściowo spłaconej, lub w przyszłości spłacić się mającej. W tych warunkach trudno się oprzeć przypuszczeniu, że owa wdowa po Niemierzy odegrała jakąś rolę w prywatnem życiu króla, i z tego powodu uwzględnioną być musiała w rodzinnym układzie z r. 13f>2; a w takim razie nie będzie można już nic innego przypuścić, jak tylko, że ona to właśnie była matką nieślubnych synów króla. Dlaczego właśnie Ludwik Rzymski zajął się jej sprawą i czuł się powołanym do kwitowania w jej imieniu, na pewno dziś już dojść nie można; najprawdopodobniej chodziło mu tu, jako zięciowi królewskiemu, o zabezpieczenie się przed możliwemi późniejszemi pretensyami czy to samej matki, czy jej potomstwa. Suma wypłacona jej przez Kazimierza miała snąć owe pretensye zaspokoić.

Jeżeli matką nieślubnych synów królewskich była owa wdowa po Niemierzy, a jak poprzednio stwierdzono, synowie ci weszli do rodu Mądrostek, to oczywiście matkę ich zaliczyć musimy również (po mężu) do tegoż samego rodu. W czasie krytycznym spotykamy zaś w owym rodzie jednego tylko Niemierzę, którego żona mogła być w r. 1352 wdową; jest to Niemierza z Gołczy, mąż Cudki, kasztelanki sieciechowskiej; inny Niemierza, prawdopodobnie do tegoż samego rodu należący, proboszcz kollegiaty sandomierskiej, nie wchodzi tu oczywiście w rachubę. Niemierza Gołecki jest rzeczywiście miles de Cracorin w znaczeniu powyżej przed-stawionem, gdyż Gołcza leżała w ziemi krakowskiej; a Cudka, która snąć w r. 1339 dopiero lub niedawno przedtem wyszła za mąż, skoro z tego roku pochodzi zapis posagowy, była niewątpliwie w najbliższym czasie potem w wieku, w którym wywołać mogła u króla namiętność, a sama stać się matką. A właśnie ów czas najbliższy po roku 1339 jest niewątpliwie epoką, do której odnieść należy urodziny nieślubnych synów Kazimierza; do roku bowiem 1339 żył król w małżeństwie, snąć przykładnem, z Anną Aldoną Gedyminówną, skoro doczekał się z niej potomstwa, a tradycya (prócz jedynego epizodu w Budzie, z Klarą Zachówną) nic o jego wybrykach w owym czasie opowiedzieć nie umie; dopiero kiedy sobie zbrzydził i usunął od siebie poślubioną r. 1341 Adelajdę heską (VIII. 6.), rozpoczęło się na dobre jego życie wyuzdane; a Długosz¹), znający z tra-dycyi bardzo dobrze domowe i rodzinne stosunki Kazimierza, odnosi właśnie do tych to czasów stosunki króla z nałożnicami. Czy stosunek z Cudką rozpoczął się jeszcze za życia męża, czy dopiero po jego śmierci, trudno oczywiście rozstrzygnąć; ale wzgląd, że dzieci z owego stosunku zrodzone otrzymywały imiona bądź to męża Cudki, bądź inne, z upodobaniem w rodzie Mądrostek używane (zob. niżej), i jak przypuszczać można, do rodu były zaliczone, wskazuje z większem prawdopodobieństwem na to, że działo się to jeszcze za życia Niemierzy Gołeckiego. Na zewnątrz synowie ci należeli więc do jego rodu; opinia, jak zwykle w takich wypadkach bywa, wiedziała jednak, co sądzić o ich pochodzeniu; dlatego to Janko z Czarnk. mógł ich bez ogródek nazwać filii natarales króla.

Uderzającą jest jeszcze okoliczność, że Pełka z Galowa, syn Cudki, przywiesza do wspomnianego powyżej dokumentu z r. 1365 pieczęć, w której tarczy przedstawioną jest głowa brodata, nakryta kapturem o dwu wysokich uszach nakształt rogów'; przypomina ona herby miasta. Kazimierza, ziemi dobrzyńskiej i sądu najwyższego prawa niemieckiego na zamku krakowskim, wyobrażające brodatą głowę samego króla Kazimierza ²).

Nasuwa się tu jeszcze wątpliwość, czy Jan, drugi syn nieślubny Kazimierza, może być uważany za syna tej samej Cudki, która zrodziła Niemierzę, czy też może matką jego była inna nałożnica królewska. Wiadomość Długosza, który zdaje się im dawać dwie odmienne matki, mieniąc tylko Niemierzę synem Estery, nie może tu być braną na wzgląd, ile że samo pochodzenie Niemierzy kronikarz ten niewątpliwie błędnie określił. Nie chcę też sobie pochlebiać, iżbym zdołał wątpliwość tę stanowczo rozstrzygnąć, ale przytaczam dwa fakty, które z pewnem prawdopodobieństwem przemawiają za tem, że i Jan urodził się z Cudki. Są niemi:

1

Hist. Pol. III. 260. 261. — 2) Piekosiński, O dynast. szlach. poi. pochodź. 95; Małecki, Stud. herald. II. 165 uw. 1.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
408 NIEMIERZA : PEŁKA; JAN.VIII. 9—11. między Piastami a Wittelsbachami, znalazła się wzmianka o oso
400 KUNEGUNDA (m. LUDWIK VI RZYMSKI); NIEMIEKZA; PEŁKA; JAN. VIII. 8-1 L Co do daty urodzin Kunegund
VIII. 9 — 12. NIEMIERZA; PEŁKA; JAN; ANNA. 411 cieleni Galowa !), przeto raczej uważać go należy za
402 MEMIEKZA; PEŁKA; JAN. VIII. 9—11. o którym jeszcze niżej mówić będziemy (Abraham). Uprzedzając
406 NIKMIEKZA : PEŁKA; JAN. VIII. 9—11. polski, jak cała rodzina Nowodworskich, która jeszcze przed
VIII. 9 — 11. XIK.MIF.KZA : PEŁKA; JAN. 409 pojawienie się obok siebie imion Niemierzy i Jana w rodz
VIII. 9 — 11. XIK.MIF.KZA : PEŁKA; JAN. 409 pojawienie się obok siebie imion Niemierzy i Jana w rodz
VIII. 9-11. NIEMIERZA: PEŁKA; JAK. 405 przeciw nim o te posiadłości rościły, odsyłali do sądu
VIII. 9—11. NIEMIERZA ; PEŁKA; JAK. 407 tenże sam część wsi Rzerzuszno, par. Gołcza; Jan, herbu
0415a VIII. 9—11. XI KM [KRZA ; PEŁKA; JAN.401 Metsfdam, lohanni castrum Medzigorze et advocaciam in

więcej podobnych podstron