46
stały się już potrzebą natury. Wielu opowiadało mi, że przez cały rok robią codziennie omywanie całkowite. Odradziłem im to, zalecając natomiast, jako rzecz lepszą i odpowiedniejszą dwa zmywania całkowite w tygodniu i jeden lub dwa półkąpiołki; skuteczność będzie większa, aniżeli gdyby się codziennie omywali. Dobrze jest także robić omywanie całkowite dwa lub trzy razy w tygodniu a przy tern chodzić po wodzie często.
Jeżeli omywanie całkowite stosujemy podczas choroby, wówczas robić je trzeba tak długo, aż chory do zupełnego wróci zdrowia; — potem robi się je już tylko co trzeci lub czwarty dzień.
Oglądając i podziwiając dobrze urządzoną aptekę, koniecznie myśl się nasuwa, że tak wiele jest przecież środków stworzonych, przeznaczonych na to, aby przynieść choremu pomoc a przynajmniej ulgę. Skoro jednak twierdzę, że woda i zioła są także apteką doskonałą do leczenia chorób i ułomości ludzkioh, wówczas pomyśli niejeden: apteka taka, mając tylko dwa lekarstwa, zioła i wodę jest przecież nikła i maleńka przeciw ogromnej liczbie chorób i dolegliwości. Chwilka jednak cierpliwości! Jak z wielkiego postawu sukna można zrobić kilka sukien, dopóki się nie zużytkuje całego zwoju, podobnie można robić z wody wielką liczbę rozmaitych zabiegów, może nawet nie mniej, aniżeli jest słoików w aptece z lekarstwami. Wielką jest liczba rozmaitych polewań, a przez umiejętne łączenie pojedynczych zlewań osiągamy ogólne lub szczególne skutki; — podobnie są też rozmaite kąpiele, które w różnorodny sposób działają na ciało, a każdy zabieg podobny jest znowu do aptekarskiego słoika lub flaszki, na której stoi napisano, co wewnątrz zawiera. Jak od głów do nóg wiele jest rozmaitych części ciała, mających oddzielne nazwisko, podobnie i polewania, począwszy od polania głowy, aż do polania nóg, zastosowane są do pojedynczych części ciała, i według nich nazwane.