page0162

152 LITERATURA I WIEDZA LUDÓW EUFRATEJSKICH

4) Uprawa roli i hodowla bydła (§ 42—96);

5) Kupiectwo, szynki i zastaw (§ 100—126);

6) Rodzina (§ 127—195);

7) Prawo karne (§ 196—227);

8) Budownictwo i żegluga (§ 228—240);

9) Najem i służba (§ 241—277);

10) Niewolnicy (§ 278—282).

W długiem zakończeniu podkreśla Hammurapi ponownie swe starania o dobrobyt kraju i jego prawidłowe życie, poczem zwraca się do ludu, zachęcając go do posługiwania się tern prawem, napomina królów, swych następców, aby się nie odważali w czemkolwiek zmieniać jego przepisów, ale według słuszności rozstrzygali wszystkie sprawy. Kto z jego następców stosować się będzie do tych rozporządzeń, tego Samaś obsypie błogosławieństwy; ktoby jednak działał przeciwnie, tego spotka cały szereg najstraszliwszych nieszczęść i kar, które mu przepowiada i których mu życzy króI-prawodawca“: „Wielcy bogowie nieba i ziemi, wszystkie Anunnaki, genjusze świątyni i murów Ebarry niechaj go przeklną wraz z jego nasieniem, jego krajem i jego wojskiem, z jego ludem i jego żołdactwem; niechaj sam Ellil, wyrokiem swoich ust, który trwa nieodmiennie, przeklnie go głośno i niechaj jego przekleństwo dosięgnie go jak najśpieszniej.“

Kodeks Hammurapi^go nie jest oryginalnym płodem prawodawcy w tern znaczeniu, jakoby Hammurapi paragraf za paragrafem sam układał; jest to raczej systematyczne ujęcie i uzupełnienie praw ludowych, istniejących już podówczas, i zapewne bardzo starych. Porównanie kodeksu Hammurapfego z dawniejszem prawodawstwem Sumerów wykazuje jak na dłoni z jednej strony ich wzajemne podobieństwo i zależność, jak z drugiej zmiany i złagodzenia, które w nich zaprowadził monarcha babiloński. Równość wobec prawa, tak magnata, jak i ubogiego, jest cechą charakterystyczną całego kodeksu. Prawo małżeńskie i rodzinne wykazuje silne wpływy semickie w tern, że np. mężczyźnie przyznaje bezwzględną wyższość i przywileje nad kobietą, chociaż i tej ostatniej zapewnia opiekę.

Brzmienie poszczególnych przepisów ujął prawodawca w formę pojedyń-czych wypadków, które wprowadza najczęściej przyimkiem: śumma=jeśli; poczem następuje rezolucja prawna, np. § 24: „jeśli chodzi o czyjeś życie — miejscowość i prezydent policji zapłacą minę srebra krewnym tejże (osoby)“;

lub § 110: „jeśli dziewica poświęcona, nie mieszkająca w klasztorze, otworzy szynk, albo w celu pijatyki wstąpi do szynku — taką niewiastę należy spalić.“ Najciekawsze dla nas są paragrafy 117—195, dotyczące prawa familijnego ^x), bo ono najlepiej pozwala ocenić stopień kulturalnego rozwoju danego

9 Por. o tem M. S cho rr, Państwo i społeczeństwo babilońskie, Lwów 1905, str, 51—77.

http://rcin.org ol