page0200
192 Rogale — Rogaliński
Rogale, ciasto, w miejsce bułek używane; pieczywo to wzięło nazwę od kształtu rogu zakrzywionego,
Rogalin, wieś w wielkiem księztwie Poznańskiem, nad rzeką Wartą, o dwie mile od Poznania. W r. 1247 Bolesław książę wielkopolski, darował ją kapitule poznańskiej, potem w r 1360 zamieniona przez Kazimierza Wielkiego na inne dobra z kawalerami zakonu ś. Jana Jerozolimskiego, ostatecznie przeszła na własność Raczyńskich, w których ręku dotąd zostaje. Pamiętną jest także urodzeniem się w niej sławnego Arciszewskiego Krzysztofa (ob.). Istniejący tu pałac wystawili Raczyńscy w XVIII wieku, w nim była kaplica w której się nabożeństwo dla właścicieli Rogalina i ich ludzi dworskich odprawiało. W naszych czasach zniósł tę kaplicę, zasłużony w piśmiennictwie polskiem Raczyński Edward (ob.), a w miejsce jej wystawił prześliczny kościół na wzór świątyni w Nismes, znanej pod nazwiskiem Maison quarree i tu zwłoki przodków swoich złożył i sam też pochowany został. W pałacu rogalińskim znajduje się zbrojownia, pełna ciekawych i drogocennych osobliwości, bogata bibli-joteka z oddzielnym gabinetem, zawierającym szacowny zbiór najważniejszych rękopismów, troskliwie przez tegoż Raczyńskiego zewsząd zgromadzonych, tudzież własne jego prace tak drukowane jako i w rękopis mach pozostałe.
Rogaliński (Józef), matematyk i fizyk, urodził się 1728 r. w województwie Poznańskiem, mając lat 15 wstąpił do jezuitów w Krakowie, po odbytych naukach był posłany do Paryża, gdzie się uczył matematyki i fizyki przez 2 lata, a w Rzymie słuchał teologii. W naukach tych udoskonalony, powróciwszy do kraju, objął katedrę professora fizyki doświadczalnej w kollegijum je-zuickiem poznańskiem, do której przydany miał sobie nadzór muzeum i obser-watoryjum astronomicznego, które to obowiązki sprawował do r. 1773 czyli do zniesienia jezuitów. Obserwatoryjum poznańskie po większej części kosztem jego familii stanęło, muzeum zaś w machiny wyborne i narzędzia astronomiczne przez niego opatrzone zostało. Rogaliński jako nauczyciel odznaczał się gorliwością i nieporównaną jasnością wykładu. Oprócz zwyczajnych lek-cyj, dawał co Czwartek publiczne dla wszystkich wykłady w muzeum, na które przypuszczał i rzemieślników, umiejąc się zniżyć do ich pojęcia, w tló-maczeniu zasad fizyki. Usiłowania jego i prace w rozszerzaniu umiejętności fizycznych, dały go poznać jako biegłego fizyka, a król Stanisław August udarował za nie kosztownym pierścieniem, później zaś orderem ś. Stanisława. Po zniesieniu zgromadzenia, został najprzód archidyjakonem szreńskim 1775 r., proboszczem wschowskim, a następnie dziekanem katedralnym poznańskim 1779 r. Umarł w Poznaniu 1802 r. Wydał z druku pierwszą w języku polskim fizykę doświadczalną, pod tytułem: 1) Doświadczenia skutków rzeczy pod zmysły podpadających, na publicznych posiedzeniach w szkołach poznańskich S. J. na widok wystawione i wykładane (Poznań, 1764 —1767, tomów 5, w 4-ce, z tablicami; wydanie drugie, tamże, 1770, w 8-ce większej, 4 tomy, w 5 częściach, z tablicami). Jest to pierwsze dzieło w języku polskim, fizykę właściwą, stosownie do stanu ówczesnego umiejętności, obszernie wykładające. Jasność w tłómaczeniu się, porządek w układzie i sposób przedstawienia rzeczy, szczególniej to dzieło zaleca. Autor wzbogacił nadto ojczystą mowę, licznemi w fizyce i matematyce, dobremi i pięknemi nowemi wyrazami. Oprócz tej głównej pracy wydał jeszcze z druku: 2) O sztuce budo-wniczej na swoje porządki podzielonej (Poznań, 1764, w 8-ce, bezimiennie: drugie wydanie poprawne, Warszawa, 1775, w 8-ce z tablicami). 3) Kaza-
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
page0200 192 Summa teologiczna wynikającą z formy substancjalnej ognia, tak światło jest jakością cz
page0202 192 gadnień; nie tylko nie rozwiązuje ich, ale ich sobie wcale nie stawia. Użyty wybieg zas
page0202 192 S. bictfsTfirtt. wyjaśnienia tego prawa, które Wroński za największe swoje uważał odkry
page0202 192 przerwać lub zmienić refleksyjną transmisyę danego ruchu wrażeniowego i naturalne skutk
page0231 192 XI. Komunikacja TABL. 7. PRZEWOZY TOWARÓW NA KOLEJACH NORMALNOTOROWYCH ____Przewozy han
skanuj0096 192 M — M + Mi, i na naprężenie belki w miejscu, gdzie zamocowany jest tensometr dostajem
ŚRODKI MIEJSCOWO ZNIECZULAJĄCE • Używane do znieczuleń
page0208 198 kłania je do budowania w ten a nie inny sposób; to też zwierzęta nie doskynalą się w sw
page0215 214 Sg. 3. 5ttoM. 29. Stara Śroiętą Sljrgeściańffa :c. tego^ gbp to frgpgu i uciffu goftato
page0223 223 J dewszystkieir; poznać go najzupełniej i najwszechstronniej. Jeżeli interes upadł, to
page0223 czyna Bóg tworzenie człowieka; przez co zaznacza, że dzieło to ma być wyższe i doskonalsze
page0243 — 239 — myślić sama. Pozostaje jedna możliwość ostatnia, że jej to prawo Ktoś wlał Sobie zn
page0244 — 243 — Pan Bóg tem przezwiskiem mianować się raczył; podobno to musi być nielada coś, dlat
page0248 244 złudzenie dalsze, jakoby ciała posiadały opór i były bezwładne, to dynamiści powinni po
page0248 SRoblittot) i tabo$ci, fu cjct i :c 247(^toarta (Eję^ć jamtjfa to
więcej podobnych podstron