page0202

NAZWY GEOGRAFICZNE — TOPONIMIA

Klasyfikacja słowiańskich nazw geograficznych S. Rosponda oparta została na zupełnie innych zasadach, uwzględnia zaś nie tylko nazwy miejscowe, lecz — szerzej — wszystkie nazwy geograficzne, a więc także terenowe, wodne, górskie itd. Spełnia ona wymogi jednolitości, wyczerpania całości materiału i celowości. Podstawą podziału jest struktura nazw, jest to więc wyłącznie klasyfikacja lingwistyczna. Opracowana w 1957 r., stanowiła zwrot w kierunku badań strukturalno-lingwistycz-nych w toponomastyce i odejście od kierunku historyczno-osadniczego. (Szczegółowo o tym por. s. 50-51.)

Wymienione wyżej klasyfikacje nazw miejscowych: semantyczna (tj. znaczeniowa) W. Taszyckiego i strukturalna S. Rosponda, znalazły zastosowanie w badaniu polskich nazw miejscowych. Autorzy, których celem był opis nazw miejscowych jakiegoś regionu, stosowali zwykle klasyfikację semantyczną. Jej zaletą jest możliwość pokazania nazw w powiązaniu z procesami osadniczymi i gospodarczymi. Klasyfikacja strukturalna stała się natomiast punktem wyjścia dla badań, których przedmiotem są konkretne struktury toponimiczne (nazwy na *-hn~, *-hsk~, -ov- // - 'ev~, -in- // -yn-, -ica, -izna, nazwy przedrostkowe typu Podgóra, Zalas i in.). Dzięki tym badaniom poznana została stratygrafia poszczególnych struktur na szerszych obszarach Polski oraz zachodniej, a nawet całej Słowiańszczyzny, a więc ich chronologia, układy geograficzne, rodzaje podstaw, wewnętrzna dynamika rozwoju itd.

W związku z dwoma typami klasyfikacji w badaniu nazw miejscowych wyłoniły się w Polsce dwie szkoły onomastyczne: krakowska W Taszyckiego i wrocławska S. Rosponda. Opis polskich nazw miejscowych opiera się dziś na uwzględnieniu wyników badań obydwu typów klasyfikacji: semantycznej i strukturalnej.

Wymienione klasyfikacje zostały z czasem uzupełnione przez H. Bor-ka o nowy ważny element, tj. o nazwy relacyjne, gdy do tworzenia nowych nazw służą istniejące już wcześniej toponimy. Chodzi tu np. o nazwy miejscowe tworzone od nazw terenowych, wodnych czy innych miejscowych, zarówno przez przeniesienie lub ponowienie nazwy bez derywacji, np. n. m. Wisła przeniesiona z n. rzeki Wisła, jak też o nazwy powstałe z użyciem derywacji, np. n. m. Zawiercie od n. rzeki Warta.

Wśród nazw relacyjnych wyróżnia się:

1. n. ponowione, np. n. m. Nysa od n. rzeki Nysa,

2. n. przeniesione, np. n. m. Betlejem w Izraelu na Betlejem w Polsce,

3. n. dyferencyjne, np. n. m. Strzelczyki od n. m. Strzelce,

198