page0324

NAZWY GEOGRAFICZNE — TOPONIMIA

w każdym języku, gdyż zasady latynizacji były powszechnie znane i stosowane w razie potrzeby, tworzyły zasób potencjalnych postaci nazewniczych. Ponadto należy zwrócić uwagę na ciągle powiększający się zasób nazewnictwa z krajów pozaeuropejskich w miarę poznawania nowych krajów Afryki, Azji i Ameryki.

Wiek XVIII stanowi epokę przejściową. W tym okresie można dostrzec kontynuację dotychczasowej normy promującej nazewnictwo zlatyni-zowane. Do takich kontynuatorów należeli przedstawiciele Komisji Edukacji Narodowej, natomiast propagatorem wprowadzającym w użycie nazewnictwo w postaci współczesnej był W. A. Łubieński.

Wydany w 1740 r. „Świat we wszystkich swoich częściach..." W. A. Łubieńskiego stanowi przeskok od prymatu nazewnictwa zla-tynizowanegó do nazewnictwa aktualnego, używanego w poszczególnych językach współczesnych. Łubieński dokonał wielkich zmian w polskim nazewnictwie obcym. Było to radykalne posunięcie, polegające na odejściu od dotychczasowej normy. W materiale Łubieńskiego można zaobserwować wyraźną dążność do zachowania tylko tych nazw kontynuujących łacinę, które się odnosiły do krajów i ich części. To nazewnictwo tradycyjne w niewielkim tylko stopniu zostało odnowione i zastąpione aktualnym. W innych nazwach proces modernizacji poszedł bardzo daleko. Łubieński starał się zrekompensować odejście od tradycji dodaniem wykazu łacińskich nazw wszystkich stolic biskupich, a tym samym odnoszących się do znaczniejszych miast. Wychodziło to naprzeciw wielowiekowym przyzwyczajeniom i było ważnym uzupełnieniem ułatwiającym identyfikację nazw ludziom obeznanym z dawną tradycją nazewniczą, a nie nawykłym jeszcze do nazewnictwa współczesnego.

Typ nazewnictwa zaproponowany przez W. A. Łubieńskiego nie rozpowszechnił się jednak w XVIII stuleciu. U geografów będących reprezentantami polskiego oświecenia widać walkę starego z nowym i choć nowe formy są coraz widoczniej ujawniane, to w praktycznym zastosowaniu znajdują się na drugim planie. Geografowie ci działający pod auspicjami Komisji Edukacji Narodowej (D. Szybiński jako autor „Atlasu dziecinnego", K. Wyrwicz jako twórca „Geografii czasów teraźniejszych" i F. Siarczyński jako autor „Dykcjonarzyka geograficznego") wykazują tendencję do zachowywania tradycyjnych form, mimo różnic w zasobie nazw, a niekiedy w ich poszczególnych odpowiednikach. Jest rzeczą charakterystyczną, że geografowie Komisji Edukacji Narodowej, mimo wyraźnej predylekcji do korzys-

320