page0388

INNE KATEGORIE NAZW WŁASNYCH

ście, np. zając Szarak, pokrzywa Żegawka (Szelburg-Zarembina), papuga Ara (Żukrowski). Na pograniczu omawianej tu konwencji nazewniczej i nurtu groteskowo-ludycznego znajdują się nazwy stylizowane na imiona lub nazwiska, np. Niedźwiedź Niedźwiedzki i Szczurek Szczurko-wski u Szelburg-Zarembiny, Pchlinella i Baranello u Żukrowskiego; por. też w bajce zwierzęcej: pan Ogierowicz u Trembeckiego, Kij Kijowicz u Mickiewicza.

Jeszcze inną grupę tworzą nazwy personifikowanych pojęć abstrakcyjnych. Są one charakterystyczne dla moralitetu; por. Sumnienie i Zysk („Kupiec" Reja), Mądrość, Pokora, Cierpliwość, Radość, Nadzieja... („Ko-medyja Justyna i Konstancyjej" Bielskiego), Cnota, Rozkosz, Sława („Tragedia o polskim Scylurusie" Jurkowskiego). Pojedyncze ich przykłady spotykamy w utworach dramatycznych późniejszych pisarzy; por. Strach i Imaginacja w „Kordianie" Słowackiego, Sława i Wolność w „Legionie" Wyspiańskiego. Przenikają też one do różnych utworów satyrycznych (por. „Nędza z Biedą z Polski idą").

UWAGI KOŃCOWE

Nazwy własne w utworach literackich są efektem wyboru autora, który albo zapożycza je z rzeczywistości realnej czy z tradycji literackiej, albo tworzy własne dla potrzeb tekstu. Jedną z głównych zasad rządzących wyborem lub doborem nazw literackich jest zasada ich stylistycznej harmonizacji z tekstem, nie zawsze i nie przez wszystkich pisarzy ściśle przestrzegana.

Zespoły nazw o podobnej charakterystyce, tzn. cechujące się podobną genezą, odnoszące się do podobnych obiektów i pełniące podobną funkcję, tworzą poszczególne stylistycznojęzykowe nurty nazewnicze. Dotychczasowe badania nad onomastyką literacką pozwalają wyodrębnić osiem takich nurtów, których istnienie można już stwierdzić w literaturze XVII w. W tym samym okresie obserwujemy też mieszanie różnych konwencji nazewniczych w obrębie jednego utworu. Przykładem mogą tu być niektóre sielanki i pastorałki dramatyczne, w których nazewnictwo realistyczne przeplata się z konwencjonalnym, przejętym z sielanki klasycznej.

Związek nurtów nazewniczych z poszczególnymi okresami literackimi zaznacza się stosunkowo słabo. Najwyraźniej może ujawnia się więź nurtu semantycznego z literaturą oświecenia. Charakterystyczne dla

384