page0643

635

Rzewa — Rzewuski

Rzewa czyli Utrata, rzeka w królestwie Polskiem, zaczyna bieg’ swój w gminie Ojrzanów, powyżej miasta Tarczyna, w powiecie Warszawskim. W powiecie tym przepływa mil 6, w łowickim 2y_a, pod Trojanowem z prawego brzegu wpada do Bzury. Bieg wody mierny; głębokość do 5 do 7 łokci, najmniejsza przy ujściu. Dno piasczyste w gminie Pawłowice, Łazy, Strzyżew i Żelazowa Wola, w łowickim błotniste. Przyległe grunta dawniej roz-błocone, przez wykopanie kanału znacznie oszuszonemi zostały.

Rzewuska (Alexandra Rózalija z książąt Lubomirskich,) urodzona w roku 1791, zmarła dnia 11 Stycznia 1865 r., była córką Rozalii z Chodkiewiczów i księcia Alexandra Lubomirskiego. Matka jej w roku 1792 mieszkając w Paryżu w czasach terroryzmu ratując przyjaciółkę swoją księżnę Monaco, oskarżona i uwięziona wraz z małą córką. Daremnie mąż jej starał sią o wyswobodzenie, i Kościuszko reklamował w imieniu narodu polskiego; Trybunał rewolucyjny skazał ją na śmierć, którą poniosła w r. 1791 w kwiecie wieku, licząc 22 rok życia. Małoletnia córka, zatrzymana w więzieniu, za staraniem przyjaciół wróciła na łono strapionego ojca. Bawiąc wraz z nim w Berlinie, przyjmując sakrament bierzmowania z rąk arcybiskupa Ignacego Krasickiego, w miejsce chrzestnego imienia Alexandry, przybrała imię nieszczęśliwej matki Rózalija. Wydana za hrabiego Wacława Rzewuskiego (ob.), po jego zgonie 1831 r. przemieszkiwała długo w Warszawie. Pozostawiła w rękopiśmie w kilku tomach nadzwyczaj ważne pamiętniki swoich czasów, które darowała swemu przyjacielowi baronowi Ranęonnet, zamieszkałemu w Wiedniu, z obowiązkiem ich wydania. W młodszych latach napisała powieść historyczną kilkotomową pod napisem Królowa Jadwiga: wszystko po francuzku, gdyż w ojczystym języku pisać, jak wszystkie współczesne panie polskie, nie umiała. W Magazynie Powszechnym z roku 1831, podróż jej do Konstantynopola w tłómnczeniu była podaną. Córkę Kallistę wydała za księcia rzymskiego Teano: jest ona autorką powieści: Łaska i 'przeznaczenie, które prze*łóina-czył Henryk Rzewuski, (ob.) i pod swem wydał imieniem. Z trzech synów, jeden w kwiecie wieku umarł, drugi zginął od czerkieskiej kuli na Kaukazie, pozostał żyjący w Galicyi Leon Rzewuski, (ob.). K. Wł. W.

Rzewuski. Rodzina Rzewuskich występuje w dziejach polskich dopiero w drugiej połowie XVII wieku. Jak większa część szlachty podlaskiej tak i Rzewuscy do czasów Floryjana, który nazwisko ich głośniejszem uczynił, byli drobną szlachtą. Pierwotnie ród ten nosił ogółowo przydomek Beydo i od Jadźwingów początek swój brać się zdaje. Drobni jak i bogatsi Rzewuscy z tego samego idą szczepu, ta tylko między gałęziami tego rodu różnica, że jedni zatrzymali pierwotne nazwisko jako przydomek, inni go odrzucili, inni Suchodolskimi się przezwali. Gniazdem rodu było tedy Podlasie, powiat Bialski i wsie Beydy i Rzewuski. Ztąd jeden szczep przeniósł się na Podole i tam, jak większa część domów koronnych, głośne imię sobie zjednał. Protoplastą tego szczepu był Rzewuski (Krzysztof), w różnych wojnach zasłużony żołnierz, któremu Zygmunt III na przedstawienie Jana Potockiego, starosty generalnego ziem Podolskich w r. 1603, nadał dożywociem wieś Wierh Dłuska w starostwie Kamienieekiem. Tego zaś znakomitsi potomkowie są: Rzewuski (Mikołaj Floryjan), najprzód skarbnik lwowski 1663 r., potem podskarbi nadworny koronny, pułkownik królewski 1671 r., mąż wielkiego serca. Pierw^rsze jego rycerskie czyny były pod Czarnieckim ze Szwedami, pod Chocimem w drugiej wyprawie, zapęd Turków pierwszy wytrzymał i przez to do zwycięztwa naj-znaczniej przyczynił się; podZasławiem sułtana Muradyna, dowódzcę Tatarów^r,